مکتب رئالیسم

بسم الله الرحمن الرحیم

استوانه منسوب به کورش

از جمله اسناد معتبر درباره کورش استوانه منتسب به اوست، البته تاکنون هیچ آزمایش باستان شناسی بر روی این استوانه برای تعیین قدمت آن انجام نگرفته است و جایی شنیدم که بدلیل حرارت دیدنش دیگر امکان انجام آزمایش هم نیست، در بند بیستم این استوانه میخوانیم:

ترجمه دکتر شاهرخ رزمجو ، بخش خاورمیانه موزه بریتانیا¹ :

20 ) منم کورش، شاه جهان، شاه بزرگ، شاه نیرومند، شاه بابل، شاه سومر و اَکد، شاه چهارگوشه جهان.

ترجمه دکتر عبدالمجید ارفعی² :

20 ) من، کورش، پادشاه جهان، شاه بزرگ، شاه نیرومند، شاه بابل، شاه سومر و اکد، شاه چهار گوشه ی جهان.

ترجمه استاد رضا مرادی غیاث آبادی³ :

20 ) منم «کورش»، شاه جهان، شاه بزرگ، شاه توانمند، شاه بابل، شاه سومر و اکد، شاه چهار گوشه جهان.

حال، ببینیم واژه ای که این پژوهشگران به شاه آنرا برگردانده اند چیست:

Lugal

این واژه لوگال است که در این استوانه آنرا به شاه ترجمه و مراد از شاه را امپراطور ایران دانسته اند. لکن در ابتدا بهتر است متن این بند به زبان اصلی را نگاه کنیم:

a-na-ku mKu-ra-áš LUGAL kiš-šat LUGAL GAL LUGAL dan-nu LUGAL TIN.TIRki LUGAL KUR šu-me-ri ú ak-ka-di-i LUGAL kib-ra-a-ti er-bé-et-tì

شش بار واژه لوگال در این بند آمده است و دقیقاً شش بار هم واژه شاه در تمام سه ترجمه معتبر این استوانه آمده است. حال، لوگال چه معانی میدهد؟:

 ویکی پدیای انگلیسی جواب ما را با سند میدهد⁴ :

Lugal is the Sumerian term for "king, ruler". Literally, the term means "big man."^[1] In Sumerian, lu is "man" and gal  is "great," or "big."^[2]

It was one of several Sumerian titles that a ruler of a city-state could bear (alongside en and ensi, the exact difference being a subject of debate). The sign eventually became the predominant logograph for "King" in general. In the Sumerian language, lugal is used to mean an owner (e.g. of a boat or a field) or a head (of a unit such as a family).^[3]

1 : Harriet Crawford (29 August 2013). The Sumerian World. Routledge. p. 283. ISBN 978-1-136-21912-2.

2 : Watson E. Mills; Roger Aubrey Bullard (1990). Mercer Dictionary of the Bible. Mercer University Press. p. 975. ISBN 978-0-86554-373-7.

3 : Westenholz, Aage (2002), Hansen, Morgens Herman, ed., ""The Sumerian city-state" A comparative study of six city-state cultures: an investigation conducted by the Copenhagen Polis Center", Historisk-filosofiske Skrifter, Copenhagen: C.A. Reitzels Forlag, 23-42. (27): 34–35

ترجمه:

لوگال واژه ای سومرییست [ زبان سامی ] برای " پادشاه، حاکم [ نه فقط پادشاه ، بلکه حاکم نیز میتواند باشد، حاکم میتواند مثلا حاکم یک منطقه و یا یک ایالت باشد که از طرف پادشاه منصوب میشود ]". به معنای واقعی کلمه ، لفظاً به معنی " مرد بزرگ " است . در زبان سومری لو یعنی مرد و گال یعنی بزرگ ( از نظر شخصیت و قدرت و ... ) یا بزرگ ( از نظر حجم ) [ تفاوتهای معنی GREAT با BIG ] .

این یکی از عناوین چندگانه سومری بود که حاکم یک شهر یا ایالت میتوانست آنرا داشته باشد ( در کنار en و ensi [ این دو واژه نیز معانی مشابه لوگال را میدهند ، مثلا en معنی ارباب را نیز میدهد⁵ ] بطور دقیق تفاوت موجود در موضوع بحث است ) این نشانه در نهایت تبدیل به کلمه پادشاه شد، در زبان سومری ، لوگال بطور میانگین به عنوان مالک بکار میرود [و نه تنها پادشاه] ( به عنوان مثال ، مالک قایق یا مزرعه ) یا رئیس ( رئیس یک واحد ماننده خانواده ) . [ این یعنی لوگال میتواند رئیس یک ایالت یا شهر و یا کشور باشد و یا حتی خانواده باشد، لوگال یک عنوان است که به حاکمان و مالکین و ... نیز داده میشود] .

به یک مالک و حاکم و فرمانده ی فاتحی هم که پادشاه او را منصوب کرده باشد و ... نیز مرد بزرگ میگویند و لوگال بر تمام اینها صدق میکند. دلیل دیگری که این گفته ما را که لوگال معانی متعددی دارد و حتی معنای اصلی اش هم شاه نیست و باید با استناد به قراین ترجمه کرد، بند بیست و یکم استوانه است که میگوید:

۲۱- DUMU mKa-am-bu-zi-ia LUGAL GAL LUGAL URU an-ša-an DUMU DUMU mKu-ra-áš LUGAL GAL LUGA[L U]RU an-ša-an ŠÀ.BAL.BAL mši-iš-pi-iš LUGAL GAL LUGAL URU an-šá-an

کورش در این بند پدرش [ کمبوجیه ] و پدر بزرگش [ کورش اول ] را لوگال بزرگ « LUGAL GAL » و لوگال انشان « LUGAL URU an-ša-an » خوانده است . این در حالیست که آنچنان که دکتر شهبازی توضیح میدهند انشان از هفت قرن قبل از میلاد [ در زمان کورش و پدرش و پدر بزرگش و قبل تر ] به سرزمین فارس [=پارس، سرزمینی که پارسها بر آن حکومت میکرده اند] گفته میشده است و این در حالیست که ما میدانیم پدر و پدر بزرگ کورش ابداً شاه ایران نبوده اند [ به نقل از ادیان نت ( متن انگلیسی و منبع ) ] :

it is now established that the city of Anshan was on the site of Tepe Malīān (near Dež-e Espīd/Bayżā) in Fārs, and that at least from the middle of the seventh century B. C., the term Anshan was an alternative name for Fārs; and since Anshan/Persis was ruled by Cyrus I, Ariaramnes could not have reigned there.

منبع :

Shahbazi. A. Sh (1986), Ariyāramna Old Persian proper name, Encyclopædia Iranica, Vol. II, Fasc. 4, pp. 410-411, In Iranica online: Last Updated: August 12, 2011

آنچه که محرز شد این است که واژه لوگال تنها به معنی شاه کل نیست بلکه میتواند برای بیان یک حاکم محلی [ لوگال انشان ] استفاده شود که شاه کل کشوری نبوده است بلکه بعنوان حاکمی زیر نظر امپراطور فعالیت میکرده است [ بعنوان مثال پدر و پدر بزرگ کورش شاه ایران نبوده اند اما هماننده کورش، از لوگال برای آنان استفاده شده است].

.............................................................................................................................

رویدادنامه نبونئید

یک مسئله دیگر راجع به انشان وجود دارد و آن این بخش از رویدادنامه نبونئید است:

سال ششم (۵۵۰/ ۵۴۹)

شاه آسـتـیـاگ (در متن بابلی: ایـشْـتـومِـگـو) سپاهش را فراخواند. آنان بسوی کورش (در متن بابلی: کـورَش)، شاه اَنـشـان به پیش تاختند تا به نبردی پیروزمندانه با او در آیند. اما سپاهیان آسـتـیـاگ بر شاه خود شوریدند. او را به زنجیر کشیده و به کورش سپردند.

کورش، بسوی کشور هَـگـمَـتـانـه/ همدان (در بابلی: اَگَـمـتَـنـو) پیش تاخت. سرای پادشاهی او را تصرف کرد. سیم و زر، و دیگر کالاهای گرانبهای کشور هـگـمـتـانـه را به غنیمت برگرفت و به اَنـشـان برد. اشیای ارزشمندی از . . . (ترجمه رویدادنامه نبونئید، منتشر شده در وبسایت استاد غیاث آبادی)

متن فوق کورش را شاه انشان خوانده است [همانطور که پدر و پدربزرگ کوروش در استوانه منتسب به او، پادشاه انشان خوانده شده بودند] و سپس گفته که پس از حمله وی به هگمتانه اشیا را به انشان برد، این نکته در تأیید سخن دکتر شهبازی است که یعنی انشان همان منطقه ای بوده است که پارسها بر آن بصورت زیر دست امپراطوری ماد حکومت میکرده اند. البته باید توجه داشته باشیم که رویدادنامه نبونئید هیچ گاه نمیگوید که کورش شاه ایران بوده است بلکه دو قرینه دارد: نخست شکست دادن سپاهیان ماد و تصرف هگمتانه و دوم تصرف بابل. تصرف بابل در اکثر تواریخ ایرانی و عربی و یونانی بدست کورش نامی است اما مادها در بسیاری از تاریخی که کتب ایرانی و عربی و همچنین زرتشتی به ما نشان میدهند همچون هخامنشیان اصلاً وجود خارجی ندارند.

اگر بر طبق این رویدادنامه به پیش برویم کورشی را می بینیم که شاه انشان بوده است و سپاهیان آخرین پادشاه ماد یعنی آستیاگ را با کمک بخشی از همان سپاهیان [ چیزی شبیه به کودتای نظامی ] شکست داده و بعد از تصرف هگمتانه ، بابل را تصرف و حاکم آن بوده است. بر این اساس میتوان گفت کوروش دوم پادشاه بوده است.

..........................................................................................................................

کتیبه بیستون

کل مطالب درباره کورش در کتیبه داریوش در بیستون که کمبوجیه و بردیا نیز در آن پسران کورش معرفی شده‌اند این دو مطلب است:

1: کمبوجیه نام، پسر کوروش، از دودمان ما، او در اینجا شاه بود.

2: او به مردم اینگونه دروغ گفت: «من بردیا پسر کوروش، برادر کمبوجیه هستم».

آنچنان که دیدید، در این کتیبه تنها کورش را پدر کمبوجیه و بردیا معرفی کرده است و نه گفته است که کورش شاه بوده و نه اینکه بنیان گذار سلسله هخامنشی، هیچ کدام از اینها را تأیید نکرده است و تنها گفته که کمبوجیه که شاه بوده و پدرش کورش بوده است. حال اینکه کورش نیز قبل از او شاه بوده یا نه و یا اینکه بنیان گذار سلسله هخامنشی بوده است معلوم نیست، چنانچه پدر خود داریوش (صاحب این کتیبه) هم اگرچه داریوش شاه شد اما پدر وی شاه نبوده است.

..........................................................................................................................

پانویس ها :

1 :

http://www.britishmuseum.org/PDF/cyrus_cylinder_translation_persian_v2.pdf

2 :

https://www.iranboom.ir/nam-avaran/koroshe-bozorg/1476-manshor-korosh-bozorg-sp-10120014.html

3 :

http://ghiasabadi.com/manshur-02.html

4 :

https://en.wikipedia.org/wiki/Lugal

5 :

https://en.wikipedia.org/wiki/EN_(cuneiform)