مکتب رئالیسم

بسم الله الرحمن الرحیم

هرودوت در کتاب تاریخ خود سخن از قیام مادها بر ضد حکومت پارسها در زمان داریوش یکم میزند که منطبق با متن کتیبه بیستون است، نکته ای که جلب توجه میکند این است که هیچ یک از مورخان باستان که درباره حکومت هخامنشیان دست به قلم برده اند درباره این قیام چیزی نگفتند و تنها هرودوت است که در اینباره سخن گفته است.

تاریخ هرودوت، کتاب یکم بند صد و سی ام ترجمه انگلیسی و فارسی به انضمام پاورقی های مترجم:

Thus Astyages was deposed from his sovereignty after a reign of thirty-five years: and the Medes had to bow down before the Persians because of Astyages' cruelty. They had ruled all Asia beyond the Halys for one hundred and twenty-eight years,¹ from which must be subtracted the time when the Scythians held sway.

1 687 to 559 B.C. The Scythians ruled 634-606 B.C.

At a later time they repented of what they now did, and rebelled against Darius¹ ; but they were defeated in battle and brought back into subjection. But now, in Astyages' time, Cyrus and the Persians rose in revolt against the Medes, and from this time ruled Asia.

1 In 520 B.C.; the event is recorded in a cuneiform inscription.

As for Astyages, Cyrus did him no further harm, and kept him in his own house until Astyages died.

This is the story of the birth and upbringing of Cyrus, and of how he became king; and afterwards, as I have already related, he subjugated Croesus in punishment for the unprovoked wrong done him; and after this victory he became sovereign of all Asia.

Herodotus, with an English translation by A. D. Godley. Cambridge. Harvard University Press. 1920. 

بدین ترتیب، آستیاژ پس از سی و پنج سال سلطنت از پادشاهی خلع شد و بعلت رفتار خشن او مادها در زیر یوغ پارسها قرار گرفتند«1». باستثنای مدتی که اقوام سیت بر مادها مسلط بودند، مادها مدت یکصد و بیست و هشت سال بر سراسر قسمتی از آسیا که در آنسوی رود هالیس واقع است سلطنت کردند «2» بعدها به گذشته خود حسرت خوردند و علیه داریوش شوریدند «3» ولی شورش آنها نتیجه نداد و چون در جنگ مغلوب شدند بار دیگر گردن باطاعت نهادند. در عصری که صحبت ما بدان مربوط است، یعنی در زمان آستیاژ، پارسها و کوروش که بر ضد مادها قیام کرده بودند از این زمان ببعد فرمانروای آسیا شدند. کوروش آستیاژ را تا پایان عمر نزد خود نگاهداشت و در این مدت آسیبی باو وارد نکرد این بود مختصری درباره تولد و تربیت کوروش و چگونگی رسیدن او به پادشاهی.

1: بعد از این واقعه، بشرحی که قبلا نقل کردم، کرزوس بعلت خطائی که مرتکب شد او را بر خود برانگیخت. کوروش او را مغلوب کرد و وقتی کرزوس نیز مغلوب شد سلطنت کوروش به سراسر آسیا توسعه یافت.

2: اگر مدت پنجاه و سه سال سلطنت دیوکس و بیست و دو سال سلطنت فرائورت و چهل سال سلطنت سیاگزار و سی و پنج سال سلطنت آستیاژ را جمع کنیم رقمی برابر یکصد و پنجاه سال بدست میآید، در حالیکه هردوت طول مدت سلطنت خاندان ماد را یکصد و بیست و هشت سال دانسته است. برای بدست آوردن این رقم چاره نیست جز آنکه طول مدت سلطنت دو پادشاه اول را جمعا 53 سال بدانیم و فرض کنیم 22 سالی که به فرائورت نسبت داده شده جزء این مدت بوده است. فقط در اینصورت جمع سالهای سلطنت پادشاهان ماد با حساب هردوت تطبیق میکند و از 128 سال تجاوز نمیکند. و اگر قبول کنیم که مادها فقط در زمان سه پادشاه اخیر خود بر امپراتوری وسیع ماد سلطنت کردند این حساب نیز صحیح است زیرا دیوکس فقط بر سرزمین ماد حکومت کرد و میتوان طول مدت سلطنت او را در این حساب وارد کرد.

3: قیام مادها در زمان داریوش که هیچیک از مورخان باستان ذکری از آن نکرده اند بطور مشروح در کتیبه معروف بیستون نقل شده است. این شورش در آغاز سلطنت داریوش فرزند هیستاسپ (Hystaspe) مقارن شورش بابل اتفاق افتاد. سردسته شورشیان شخصی بود بنام فرورتیش (Farvartish) که مدعی شد از خاندان سیاگزار است. داریوش برای خاموش کردن او ناگزیر شد دوبار با او بجنگد. بار اول در جنگی که بفرماندهی یکی از امرای سپاه او بنام هیدرانس (Hydranes) صورت گرفت مغلوب شد. در جنگ دوم که داریوش خود به بابل آمد فرورتیش اسیر شد و بطرزی فجیع بقتل رسید. از آن پس شورس بابل نیز با خشونت و سختی تمام سرکوب شد.

(تاریخ هرودوت، جلد اول (کلی یو)، ترجمه هادی هدایتی، انتشارات دانشگاه تهران)