مکتب رئالیسم

بسم الله الرحمن الرحیم

پیرامون ریشه و معنی نام کوروش امروزه بحث بسیار است و از ریشه های یونانی و عیلامی و بابلی و... تا معنای تحقیر کننده دشمن و خورشید و... را برایش مطرح میکنند و هریک موافقان و مخالفان خود را دارد. یکی از اسناد سخنان کتزیاس در اینباره است که بر اساس آن معنی نام کوروش مرتبط با خورشید میتواند باشد:

البته Rüdiger Schmitt در دانشنامه ایرانیکا عنوان میکند سخن کتزیاس در این رابطه [تفسیر نام کوروش به خورشید] نادرست است:

The interpretation of the name by classical authors as identical with the Persian word for “sun” (Ctesias, in Jacoby, Fragmente III/C, p. 470 fr. 15.51; Plutarch, Artoxerxes 1.3) is certainly incorrect.

منبع:

https://iranicaonline.org/articles/cyrus-i-name

اشمیت در ایرانیکا گرچه معنی نام کوروش را دارای مناقشه میداند اما در عین بیان کردن معانی همچون «کودک و نوجوان و جوان» عبارت «تحقیر کننده دشمن در رقابت کلامی/humiliator of the enemy in verbal contest» پیشنهادی کارل هوفمان را برای این نام محتمل بیان میکند.

پلوتارک هم گفتاری شبیه به کتزیاس داشته با این تفاوت که از جانب خود سخن نمیگوید و نقل میکند:

احمد کسروی مترجم کتاب در پاورقی شماره سوم مربوط به صفحه 191 عنوان میکند یونانیان به غلط نام کوروش را مرتبط با خورشید دانسته اند و سپس بیان میکند خود مؤلف [پلوتارک] نیز تردید داشته است لکن تردید داشتن پلوتارک صحیح نیست چه آنکه «چنانکه گفت اند» صرفاً میتواند اشاره به نقل از غیر مؤلف باشد نه الزاماً تردید داشتن. بهرحال اینکه دو مورخ یونانی در دو زمان مختلف اشاره به این معنی برای نام کوروش دارند نمیتواند کاملاً بی پایه و اساس باشد و اگر فرض را بر صحت آن بگذاریم به احتمال قوی ناشی از عقیده به میترا خدای آریایی های باستان در میان پارسهاست چه آنکه خورشید مرتبط با میترا این خدای هندو-ایرانی است که هم در ریگ ودای هندوان نامش را می بینیم هم کتیبه های هخامنشی و هم یشت های اوستا. بنابراین نام کوروش هم باید مرتبط با این خدا یعنی میترا باشد و چه بسا نشان دهنده عقیده به میترا در میان پارسها از قبل از ابداع سلسله هخامنشی است.

این نکته را هم در نظر داشته باشید که پلوتارک این سخن را از کتزیاس نقل نکرده چون علاوه بر اینکه با نوشته های کتزیاس بنا به گفته خودش در صفحه 197 میانه خوبی نداشته بلکه در چند مورد که از کتزیاس نقل کرده نام وی را نیز آورده است. این نظر پلوتارک راجع به نوشته های کتزیاس: