مکتب رئالیسم

بسم الله الرحمن الرحیم

پروفسور ماریا بروسیوس در بخشی از مقاله خود در دانشنامه ایرانیکا که درباره زنان در ایران در دوره پیش از اسلام نوشته است (اینجا) اشاره به زنانی میکند که در هنگام جنگ همراه لشکر در کالسکه هایی جدا حمل میشدند و میگوید:

The royal wives and the women of the palace accompanied the king on military campaigns and thus were frequently in danger of capture by the enemy and even of death.

...Activities at court. As was the custom, royal women accompanied the king on campaigns, traveling in carriages for greater comfort (Ṭabari, p. 130 n. 335). The women’s presence was probably to instill the army with confidence in a victorious outcome of the impending battle, but in reality it exposed the women to potential danger. This was no more apparent than in the Hephtalites’ capture of the women’s train of Pērōz, including his wife and daughter. The women were only freed when the Sasanian general Suḵrā entered ransom negotiations with the Hephtalite king (Ṭabari, pp. 119-20).

بروسیوس در دو قسمت از مقاله خود یعنی اشکانیان [خط اول] و ساسانیان [بعد از سه نقطه] سخن از همراه کردن زنان سلطنتی در لشکرکشی ها بواسطه کالسکه زده گرچه برای زمان اشکانیان به همراهی زنان کاخ شاه «women of the palace accompanied the king» هم اشاره میکند [منظور همان همراهی خدمتکاران جنسی با اربابشان است که فی المثل برای سورنا که شاه هم نبوده می بینیم، شاه اشکانی که به جای خود].

اولین اشتباه بروسیوس اینجاست که برای ساسانیان صرفاً به همراهی زنان سلطنتی اشاره میکند! و بیان نمیدارد روی چه حساب باید بگوییم شاهان ساسانی بر خلاف شاهان اشکانی و هخامنشی خدمتکاران جنسی حرمسرا را در نبردها همراه خود نمیکردند.

دومین اشتباه بروسیوس اینجاست که در توجیه این مقوله میگوید «The women’s presence was probably to instill the army with confidence in a victorious outcome of the impending battle» این زنان به منظور القای اعتماد برای ارتش به منظور پیروزی قریب الوقوع بوده! اولاً وقتی ما برای اشکانیان و هخامنشیان به صراحت سند تاریخی داریم خدمتکاران جنسی را همراه خود در نبردها میبرده اند و از طرفی دیگر وجود این خدمتکاران جنسی در زمان ساسانیان هم مشخص و تأیید شده است (بنگرید به اینجا) روی چه حساب برای ساسانیان بروسیوس فقط به همسران رسمی بسنده میکند؟ ثانیاً خدمتکاران جنسی برای ارضای نیاز جنسی میرفتند یا بالا بردن اعتماد به نفس؟ مشخصاً همسران رسمی هم میتوانسته بهمان دلیل همراه شاه بشوند. عجیب است این تحلیل به غایت سطحی و بدون سند یا قرینه از بروسیوس. شاه چند صد خدمتکار جنسی خودش را راه می انداخته تا اعتماد بدهد به ارتش خود؟ مضحک نیست این حرکت؟. البته اینکه بروسیوس علاقه چندانی به مقوله حرمسرا و مقوله های مرتبط با آن نداشته بر کسی پوشیده نیست و این امر مورد اعتراض لوید لولین جونز هم حتی قرار میگیرد که چرا در کتاب خود یعنی زنان در ایران باستان به مقوله حرمسرا نپرداخته است با اینکه یعنی زنان را در ایران باستان دارد بررسی میکند و جونز در این رابطه میگوید:

از آن حیرت انگیزتر حذف تحلیلی و متودیک حرم از پژوهش ماریا بروسیوس زیر عنوان زنان در ایران باستان (1996) است. ضمن اینکه او به مدارج گسترده زنان سلطنتی در دربار هخامنشی اشاره می کند، و به درستی معتقد است که زنان سلسله مراتب مشخصی دارند، که از لحاظ اهمیت از مادر شاه و همسران شاه (تیره پارسی) تا همدمان غیر پارسی، و سرانجام کنیزکان [بردگان] را شامل می شود، سعی نمی کند این زنان را به عنوان واحد مشخصی در درون دربار توصیف کند. (شاه و دربار در ایران باستان، لوید لولین جونز، ترجمه فریدون مجلسی، صفحه 201)

در کل کتاب ماریا بروسیوس اثری از بررسی بیشمار سند پیرامون این خدمتکاران جنسی حرمسرای شاه هخامنشی وجود ندارد و گویا همان روش و عقیده را تصمیم گرفته در اینجا ادامه دهد با این تفاوت که در ایرانیکا ناچار شده اشاراتی به این زنان بکند اما بازهم فی المثل در اینجا می بینیم با سانسور کردن آنها در زمان ساسانیان بطور کل صورت مسئله را عوض میکند. تنها اشاره بروسیوس به این خدمتکاران جنسی در مقاله اش در ایرانیکا آنجاست که میگوید:

Greek sources frequently mention the existence of royal concubines (Gr. pallakai) at the Persian court, especially emphasizing their considerable number: 300 according to Heracleides of Kyme (FGrH 689 F1), and 360 according to Dinon (FGrH 690 F27). Yet the status of these women was in no way compatible to that of Greek concubines. The royal concubines, or women of the king, often were of high rank, but due to their non-Persian descent they were excluded from marrying the king, and their offspring—in principle—could not succeed to the throne. Other women entered the king’s palace as captives:

“The 14th [year] (345 BCE) of Umasu who is called Artaxerxes (Artaxerxes III): In the month Tishri the prisoners which the king took [from] Sidon [were brought] to Babylon and Susa. … On the 16th day the […] women, prisoners from Sidon, which the king sent to Babylon, on that day they entered the palace of the king.” (ABC, Chronicle 9).

کاملاً ناقص و جهت دار ازین مقوله گذر کرده و این خدمتکاران جنسی را تماماً بیگانه خوانده بدون ذکر هیچ سندی و بدون رد زنانی که به موجب هدایا و خراج ها و... از داخل ایالات امپراطوری هخامنشی برای شاه فرستاده میشدند یا اسنادی که دال بر زندانی و اسیر کردن زنان آزاد غیر برده بعنوان خدمتکار جنسی بود. بروسیوس فقط به رویدادنامه اردشیر سوم در اینباره اشاره کرده و از بیشمار گواهی های مورخین یونانی و... به سادگی گذر کرده است حتی نکرده اشاراتی بکند و آنها را حداقل به زعم خود سرتاسر بی اعتبار بخواند بگوییم حداقل توجه داشته به اسناد یونانی و رومی و عبری در اینباره. این ناقص نقل کردن تاریخ چیزی جز تعصب عمدی روی عقاید اشتباه توسط یک تاریخ دان نیست. مقاله بروسیوس با اینکه عنوانش «زنان/Women» هست اما در عمل فی المثل در زمان هخامنشیان روی به بررسی وضعیت اجتماعی زنان خاندان سلطنتی/royal women آورده و بروسیوس بصورت زیرکانه ای از بررسی وضعیت آزادی های اجتماعی خدمتکاران جنسی که در حرمسرا اسیر دست شاه هخامنشی بودند و یا دیگر زنان که طبقه رعیت و... را تشکیل میداده اند شانه خالی کرده است. مسلماً یک شاهزاده هخامنشی از نظر آزادی های اجتماعی بهیچ روی قابل قیاس با زنان رعیت و... که اکثریت غالب زنان سرزمین تحت سیطره هخامنشیان را تشکیل میداده اند نیست و نمیتوان آزادی های اجتماعی او را به پای زنان عوام نوشت البته خود بروسیوس هم بهیچ روی همچین ادعایی را نداشته و هیچ دانشمندی نمیتواند داشته باشد و این گزاره ای بدیهیست دختر شاه یا ملکه آزادی هایی را داشته باشد که زنان دیگر از آن مطلقاً بی بهره اند اما مشکل اینجاست بروسیوس اشاره ای فی المثل هم به وضع أسف بار خدمتکاران جنسی که میتوانسته شامل زنان پارسی هم حتی بشود و بقول پیر بریان فقط زنان خاندان سلطنتی هخامنشی و اشراف زادگان پارسی خدمتکار جنسی نمیشدند، نمیکند.