مکتب رئالیسم

بسم الله الرحمن الرحیم

چندی پیش بود که در راستای تلاش های قشر سیاسی خاصی به منظور مجبور کردن مستقیم یا غیر مستقیم دولت چهاردهم جمهوری اسلامی ایران به اجرای قانونی موسوم به «حمایت از خانواده از طریق ترویج فرهنگ عفاف و حجاب» خبری منتشر شد مبنی بر امضای طوماری توسط 209 نفر از 290 نماینده مجلس با مضمون ابلاغ این قانون توسط رئیس مجلس به دولت (طومار نابهنگام؛ روزنامه خراسان، اسفندماه 1403). من پیشتر مفصلاً راجع به حجاب اجباری سر و گردن و این لایحه سخن راندم و در اینجا نیازی نیست تکرار مکررات کنم فلذا صرفاً لینک بخش مهمی از نوشته های قبلی را قرار میدهم:

حجاب قانونی در لایحه عفاف و حجاب: بدعت یا اجتهاد؟!

مدلی پارادوکسیکال از حجاب اسلامی و شاهنامه فردوسی!

حجت الاسلام سوزنچی: دفاع از حجاب به قیمت تحریف در تفسیر قرآن!

از مشروب تا حجاب، ایدئولوژی تاریخ محور: گذار از چاه باستانگرایی به دره باستان ستیزی!

بررسی ادله حجاب اجباری سر در عصر غیبت

نقدی بر سخنان اخیر رهبری پیرامون حجاب

نقدی مبنایی بر لایحه عفاف و حجاب

جدای از افرادی که امضا کردنشان امری طبیعی و بی اهمیت قلمداد میشد امضای دو نماینده مجلس اقلیت های دینی در فضای رسانه ای کشور پر رنگ شد که یکی شان آقای گقارد منصوریان نماینده مسیحیان ارمنی جنوب کشور بود و دیگری خانم بهشید برخوردار نماینده زرتشتیان کشور (امضای نمایندگان ارامنه و زرتشتیان ایران پای طومار حجاب!؛ رویداد 24، اسفندماه 1403)؛ هردو نفر هم بر خلاف سه نماینده دیگر اقلیت های دینی در مجلس دوازدهم بار اول بود نماینده مجلس میشوند. البته وضعیت خانم برخوردار به سبب رد صلاحیت نماینده قبلی یعنی آقای اسفندیار اختیاری (دکتر اسفندیار اختیاری توسط شورای نگهبان نیز رد صلاحیت شد؛ برساد، بهمن ماه 1402) کمی متفاوت از وضعیت منصوریان بود که علیرغم تأیید صلاحیت نماینده قبلی یعنی آقای بگلریان (اسامی جمعی از نمایندگان تایید صلاحیت شده برای انتخابات مجلس دوازدهم؛ جماران، آبان ماه 1402) ایشان نماینده ارامنه جنوب ایران در مجلس شدند (آرا شاوردیان و گقارد منصوریان منتخبان مسیحیان ارمنی در مجلس دوازدهم؛ آلیک، مارس 2024).

شِبه بیانیه ای که خانم برخوردار بعد از امضای این لایحه دادند ظن تحت فشار مستقیم بودن را نیز از میان میبرد که بنظر من طبیعتاً انتظار سکوت میرفت در آن صورت نه انتشار پیامی در تأیید امضا (پیام بهشید برخوردار در پیوند با قانون عفاف و حجاب؛ امرداد، اسفندماه 1403). همچنین در همان روز امضا خبری منتشر شد مبنی بر اختصاص چندین میلیارد تومان از بودجه مجلس برای زرتشتیان (اختصاص 50 میلیارد تومان اعتبار برای هازمان زرتشتی؛ امرداد، اسفندماه 1403). این اعتبار جدای از بودجه دولتی هست که خانم برخوردار پیشتر در شهریور ماه برای زرتشتیان دریافت کرده بود (دکتر بهشید برخوردار: 30 میلیارد تومان اعتبار عمرانی تخصیص یافته به پروژه های عمرانی هازمان زرتشتی؛ برساد، شهریورماه 1403) یا آنکه بخشی از ردیف بودجه ای باشد که اقلیت های دینی در بودجه سالانه دولت از سال 1384 داشتند (بودجه سازمانها و نهادهای زرتشتی چگونه تامین می شود؟؛ وبسایت موبد کوروش نیکنام) بلکه مستقیم از بودجه مجلس است (اگر مربوط بهمان ردیف بودجه سالیانه دولتی بود چرا در متن خبر اشاره شده بودجه مجلس؟!، از همین رو بنظرم به احتمال زیاد این بودجه سَوای از آن بودجه رسمی سالیانه بوده است) (برای مطالعه بیشتر: اقلیت‌ها تنها یک بودجه ندارند؛ تجارت نیوز، آذرماه 1393).

دو پستی که در وبسایت امرداد در رابطه با امضای این خانم پای طومار مربوط به لایحه عفاف و حجاب درج شده نیز تا بدین لحظه فاقد حتی یک کامنت می باشند چه پست مربوط به پیامشان و چه پست مربوط به امضایشان (بهشید برخوردار ابلاغ قانون عفاف و حجاب را امضا کرد؛ امرداد، اسفندماه 1403) که بنظر میرسد بخاطر واکنش تند مخاطبین وبسایت امرداد باشد. فارغ از بررسی تاریخی که بر اساس آن به سند محکمی بر نمیخوریم مبنی بر اجباری بودن حجاب سر و گردن برای زنان زرتشتی در دورانی که هنوز اسلام حاکمیت مطلق خود را بر جوامع زرتشتی تثبیت نکرده بود (اکثریت جمعیت ایران مسلمان نبودند) اما با رصد اخبار تصویری مربوط به اجتماعات و... زرتشتیان بخوبی میتوانید متوجه شوید که مشابه بخش قابل توجهی از مردم غیر زرتشتی کشور ما، جامعه زرتشتی ساکن ایران حجاب اجباری کامل سر و گردن را حتی برای موبدیاران خانم خود نیز قبول ندارد و در خارج از ایران هم وضع خیلی تسامح انگارانه تر از داخل کشور برای موبدیاران زن است. بطور کل جامعه زرتشتی ایران شأنیت خاصی برای حجاب اجباری سر و گردن قائل نیست که بعنوان نمونه میتوانید در همان سایت امرداد یا برساد یا... اخبار مربوط به اجتماعات زرتشتیان داخل کشور را پیگیری کرده و تصاویر را رصد کنید.

کاری که خانم بهشید برخوردار نماینده زرتشتیان در مجلس دوازدهم کرد حتی دستاویز مخالفین دولت هم قرار گرفت [بدلیل آنکه دولت پزشکیان مخالف اجرای این قانون است] که بعنوان نمونه میتوانید به اظهارات صادق کوشکی فعال سیاسی و عضو هیأت علمی دانشگاه مجهول امام صادق (ع) در تجمع اخیر مدافعین این لایحه در مقابل مجلس شورای اسلامی اشاره کرد (توهین صادق کوشکی، نزدیک به پایداری، به پزشکیان: چشمانت را باز کن! نماینده زرتشتیان هم با قانون حجاب موافق است/ مجاهدین خلق هم نهج ابلاغه حفظ بودند؛ کسی فریب قرآن و نهج‌البلاغه شما را نمی‌خورد؛ اعتماد، اسفندماه 1403).

با عنایت به توضیحاتی که داده شد مشخصاً امضای خانم برخوردار همسویی با حداقل، اکثریت جامعه زرتشتی خارج یا داخل کشور نیست و اگرچه خبر مرگ موبد مهربان فیروز گری که حدود یک روز بیشتر طول نکشید که بعد از خبر امضای خانم برخوردار که در 16 اسفندماه منتشر شده بود در ساعت 7 شب 17 اسفندماه روی خروجی سایت امرداد قرار بگیرد (موبد مهربان فیروزگری چشم از جهان فروبست؛ امرداد، اسفندماه 1403) بنظرم میتوان گفت جلوی واکنش های شدید جامعه زرتشتی نسبت به امضای ایشان را تا حد خیلی زیادی میتواند گرفته باشد و تمرکز ها را از روی ایشان بردارد اما بهر طبع نمیتوان منکر شد که این حرکت ایشان به نوعی قربانی کردن بخش قابل توجهی از محبوبیتشان نزد هواداران زرتشتی شان محسوب میشود اگر دلیل پنهانی دیگری در کار نباشد که این فعل را در راستای خواست مردم زرتشتی توجیه کند.

نکته مهم دیگری که اینجا میتواند مورد بررسی قرار بگیرد واکنش کلی نمایندگان اقلیت ها به سه رأی گیری مهم در خصوص قانون عفاف و حجاب در دوران مجلس یازدهم است.

نمایندگان اقلیت ها در آن دوره مجلس این افراد بودند:

روبرت بگلریان: مسیحیان ارمنی جنوب ایران

آرا شاوردیان: مسیحیان ارمنی شمال ایران

اسفندیار اختیاری: زرتشتیان سراسر ایران

همایون سامه‌یح نجف‌ آبادی: کلیمیان سراسر ایران

شارلی انویه تکیه: مسیحیان آشوری و کلدانی سراسر ایران

و اما بررسی رأی گیری ها:

اولین مورد یک فوریت شدن این لایحه هست:

بنابر آماری که سامانه شفافیت آراء نمایندگان مجلس شورای اسلامی (دوره یازدهم) منتشر ساخته است موضوع «رای گیری درخصوص یک فوریت لایحه حمایت از فرهنگ عفاف و حجاب (حمایت از سلامت اجتماعی)» با حضور 227 نماینده به رای گذاشته شد و با مشارکت 222 نماینده همراه شد که از این تعداد 185 رای موافق، 30 رای مخالف و 7 رای نیز ممتنع بودند و در نهایت «رای گیری درخصوص یک فوریت لایحه حمایت از فرهنگ عفاف و حجاب (حمایت از سلامت اجتماعی)» با 81 درصد آرا در خردادماه 1402 تصویب شد (رای گیری درخصوص یک فوریت لایحه حمایت از فرهنگ عفاف و حجاب (حمایت از سلامت اجتماعی) - دو فوریت لایحه حمایت از فرهنگ حجاب و عفاف تصویب نشد؛ به‌ صورت یک فوریت بررسی می‌شود؛ تابناک، خردادماه 1402).

بنابر آنچه در صفحه مربوطه سامانه شفافیت دیده میشود از میان 290 نماینده مجلس آراء 217 نفر ثبت شده است (4 صفحه که هر صفحه آراء 50 نماینده را در بر میگیرد و صفحه 5 که آراء 17 نماینده را نمایش میدهد) و رأیی از نمایندگان اقلیت ها ثبت نشده که این بنظر میرسد یعنی نخواستند در سامانه شفافیت آراء شان باشد.

دومین مورد تصویب عدم شفافیت در بررسی این لایحه بواسطه اصل هشتاد و پنجی شدنش هست:

بنابر آماری که سامانه شفافیت آراء نمایندگان مجلس شورای اسلامی (دوره یازدهم) منتشر ساخته است موضوع «رای گیری درخصوص تقاضای نمایندگان در مورد لایحه عفاف و حجاب طبق اصل 85» با حضور 238 نماینده به رای گذاشته شد. این رای‌ گیری که در مردادماه 1402 انجام شد با مشارکت 229 نماینده همراه شده بود که از این تعداد 175 رای موافق، 49 رای مخالف و 5 رای نیز ممتنع بودند و در نهایت «رای گیری درخصوص تقاضای نمایندگان در مورد لایحه عفاف و حجاب طبق اصل 85» با 73 درصد آرا تصویب شد (رای گیری درخصوص تقاضای نمایندگان در مورد لایحه عفاف و حجاب طبق اصل 85 - نمایندگان مجلس زیر بار بررسی شفاف لایحه قوه قضائیه نرفتند/ لایحه حجاب به کمیسیون مشترک رفت؛ ایسنا، 22 مردادماه 1402).

بنابر آنچه در صفحه مربوطه سامانه شفافیت دیده میشود از میان 290 نماینده مجلس آراء 220 نفر ثبت شده است (چهار صفحه 50 عددی و یک صفحه 20 عددی) و رأیی از نمایندگان اقلیت ها ثبت نشده که یا نخواستند در سامانه شفافیت آراء شان باشد.

سومین و مهم ترین مورد؛ تصویب نهایی لایحه حمایت از خانواده از طریق ترویج فرهنگ عفاف و حجاب به منظور اجرای آزمایشی سه ساله در مجلس است:

در شهریور 1402 بنابر آماری که سامانه شفافیت آراء نمایندگان مجلس شورای اسلامی (دوره یازدهم) منتشر ساخته است موضوع «ماده71 لایحه [منظور لاحیه 71 ماده باید بوده باشد] حمایت از خانواده از طریق ترویج فرهنگ عفاف و حجاب» با حضور 201 نماینده به رای گذاشته شد. این رای‌گیری با مشارکت 193 نماینده همراه شد که از این تعداد 152 رای موافق، 34 رای مخالف و 7 رای نیز ممتنع بودند و در نهایت «ماده71 لایحه حمایت از خانواده از طریق ترویج فرهنگ عفاف و حجاب» با 75 درصد آرا تصویب شد (ماده 71 لایحه حمایت از خانواده از طریق ترویج فرهنگ عفاف و حجاب - قانون عفاف و حجاب از تصویب تا اجرا؛ موافقان و مخالفان چه می‌گویند؛ ایسنا، آذرماه 1403).

بنابر آنچه در صفحه مربوطه سامانه شفافیت دیده میشود از میان 290 نماینده مجلس آراء 220 نفر ثبت شده است و رأیی از نمایندگان اقلیت ها ثبت نشده که این یعنی نخواستند در سامانه شفافیت آراء شان باشد.

از آنجا که دست کم تا اردیبهشت ماه 1402 آقای اسفندیار اختیاری به سامانه شفافیت آراء نمایندگان نپیوسته بوده است (چه کسانی رای خود را شفاف کرده‌ و چه کسانی هنوز نپیوسته‌اند؛ مشرق نیوز، اردیبهشت ماه 1402) و همچنین هیچ اثری ازیشان در این سامانه برای مجلس یازدهم نیست، فلذا پی بردن به رأی های ایشان در فضای مجازی برای لایحه عفاف و حجاب امکان پذیر نیست. اما از آنجا که هیچ بیانیه ای نه ایشان و نه هیچ سازمان مطرح زرتشتی در داخل کشور صادر نکردند (له یا علیه لایحه عفاف و حجاب) بخوبی میتوان تناقض را در برخورد خانم برخوردار دید. امضای طومار مهم تر بود یا رأی دادن به این لایحه؟ چرا سر رأی دادن به لایحه بزرگان زرتشتی داخل کشور سکوت کردند ولی سر یک امضای ساده نماینده مجلسشان باید پیام منتشر سازد؟!.

حتی آقای گقارد منصوریان نیز با اینکه از امضا کنندگان طومار بود ولی هیچ پیامی در دفاع از کاری که کرد تا به الآن صادر ننموده (شاید در آینده اینکار را بکند) و همچنین طی وقایع قبلی از فوت مرحومه امینی در سال 1401 به بعد نیز هیچ کنشی از جانب نمایندگان مجلس ارامنه در دفاع از حجاب اجباری سر و گردن دیده نمیشود. بطور کل در دفاع از حجاب اجباری سر و گردن از سال 1401 به بعد دفاعی از جانب زرتشتیان مطرح مثل نماینده مجلسشان دیده نمیشود تا آنکه به جریان امضای خانم برخوردار میرسیم. حتی نامه آقای اختیاری در واکنش به فوت خانم مهسا امینی هم یکی از موارد حدسی هست که برخی برای توجیه رد صلاحیتشان مطرح کردند (زرتشتیان در مجلس شورای اسلامی بدون نماینده شدند؟!/دلایل پشت پرده ردصلاحیت نماینده زرتشتیان/ماجرای نامه اعتراضی به خاطر مرگ مهسا امینی؛ دیده بان ایران، بهمن ماه 1402).

اینکه دلیل فعل خانم برخوردار چه بوده است بصورت کلی بنظر من چهار احتمال مطرح هست:

الف) عقیده شخصی ایشان مبنی بر دفاع از حجاب اجباری سر و گردن است.

ب) بخاطر مسائلی همچون أخذ بودجه از مجلس مشی همراهی و همرنگ شدن با اکثریت نمایندگان را در پیش گرفتند.

ج) بخاطر رد صلاحیت آقای اختیاری سعی میکنند بدین صورت موضع محافظه کارانه تری اتخاذ کنند.

د) ترکیبی از موارد ب و ج.

در هر صورت محتمل نیست اتخاذ این موضع بدون هماهنگی با بزرگان جامعه زرتشتی داخل کشور بوده باشد. همچنین انتظار میرود فشار افکار عمومی زرتشتیان و حتی مخالفین غیر زرتشتی حجاب اجباری سر و گردن سیاستمداران و... زرتشتی را وادار کند موضع خانم برخوردار را تعدیل کنند و یا موضع متضاد یا معتدل تری اتخاذ کرده و موضع ایشان را بیشتر نوعی نگاه شخصی عنوان سازند و تأکید کنند که بهیچ روی موضع رسمی بزرگان زرتشتی داخل کشور نیست. شاید هم انتظار غلطی باشد ولی سکوتی که فعلاً بعد از عملکرد خانم برخوردار تا به الآن من دیدم در حد مثلاً آقای خورشیدیان یا اختیاری یا وبسایت های امرداد و برساد بخواهند موضع منفی یا بهر صورت غیر مؤافقی بصورت رسمی اتخاذ کنند بعید است دائمی باشد.