نقدی بر سخنان اخیر رهبری پیرامون حجاب
بسم الله الرحمن الرحیم
یکی از اصلی ترین چالش هایی که بین ما شیعیان و باستانگرایان ضد اسلام مطرح است مقوله حجاب زنان میباشد. من پیشتر طی پست هایی در وبلاگ سعی کرده بودم نقاط ضعف و نقدهای وارده به رفتار قهری حکومتی با مقوله حجاب را تبیین کنم و از طرفی دیگر طی پست دیگری هم از حجاب موی سر با مبنای علوم تجربی برای اولین بار بصورت جامع دفاع کرده بودم. در اینجا اما میخواهم کمی خاص تر به موضوع حجاب نگاه کرده و سخنان رهبر جمهوری اسلامی ایران را در بوته نقد قرار بدهم. رهبری در سخنرانی شان در دیدار با مسئولان نظام به تاریخ پانزدهم فروردین ماه 1403 پیرامون مقوله حجاب مواردی را بیان داشتند که بنظر میرسد در کنار برخی مواضع مثبت و منطقی حاکی از نوعی دیدگاه تک بُعدی و از جهاتی غیر دقیق به مقوله حجاب نیز میباشد. متن کامل سخنان ایشان در اینباره:
یک مطلب دیگری را من میخواهم مطرح کنم و آن چالش تحمیلی مسئله‌ی «حجاب» در کشور است. مسئله‌ی حجاب تبدیل شده به یک چالش و بر کشور ما تحمیل شده؛ این را تحمیل کردند. کسانی نشستند نقشه کشیدند، برنامه‌ریزی کردند که حجاب بشود یک مسئله در کشور ما؛ در حالی که چنین مسئله‌ای در کشور وجود نداشت؛ مردم با شکلهای مختلف داشتند زندگی میکردند. بنده نظر قاطع خودم را در این مورد عرض میکنم: هم از دیدگاه فقهی و شرعی باید به مسئله نگاه کرد، هم از دیدگاه قانونی، هم از لحاظ بعضی از مسائل جانبی و ملاحظات جانبی‌ای که وجود دارد. خب از لحاظ شرعی، حجاب یک حکم مسلّم شرعی است؛ یعنی برای بانوان، پوشاندنِ غیر از صورت و دو دست ــ وجه و کفّین ــ واجب است؛ این چیزی است که از آن صرف‌نظر نمیشود کرد. مردم ما مسلمانند، مقیّدند، متعبّدند، بانوان ما متعبّدند، باید رعایت کنند این را؛ حکم شرع است. یک نگاه، نگاه قانونی است؛ قانون واجب‌الاطاعه است و در این زمینه، حکم قانونی وجود دارد؛ رعایت حکم قانون برای همه واجب است. چه آن کسانی که به شرع معتقدند، چه حتّی آن کسانی که به شرع هم معتقد نیستند، قانون را بایستی رعایت کنند.
سخنانشان در اینجا که در دل خود یک نوع تحلیل سیاسی هم دارد [آنجا که میگویند «کسانی نشستند نقشه کشیدند، برنامه‌ریزی کردند که حجاب بشود یک مسئله در کشور ما»] دقیق نیست:
الف) مقوله واجب بودن حد و حدود حجاب ادعایی رهبری [پوشیده بودن تمام بدن غیر از صورت و وجه و کفین] برای زن مسلمان در میان فقها عقیده واحد و تام نیست، یعنی اجماع صد درصدی رویش وجود ندارد گرچه اکثریت فتوا به وجوب آن دادند (برای نمونه میتوانید به مقاله آقای سروش محلاتی نگاه بکنید که دیدگاه آیت الله محقق داماد در آن نقل شده که مؤافق وجوب مطلق و نفسی این حدود بنظر میرسد نیستند (در انتهای بخش سوره احزاب مقاله): نگاهی به یک قاعده و دو استثناء در موضوع حجاب].
ب) شاید بتوان گفت تنها کشورهایی که در آنها حجاب یک مقوله مشخص و اجباری برای زنان مسلمان محسوب میشود [ولو عُرفی، یعنی عُرف زنان مسلمانش حجاب سر و گردن باشد] ایران و افغانستان و نهایتاً معدود کشورهای ناشناخته دیگر است. حتی در کشورهایی همچون عربستان و عراق هم زنان فاقد حجاب دیده میشوند با اینکه مسلمان هستند. من پیشتر در رابطه با پروفسور مریم میرزاخانی اولین مسلمان برنده مدال فیلدز مطلب کار کرده بودم (بنگرید به اینجا) و آنجا بوضوح دیده میشد چطور یک خانم مسلمان مشهور در آمریکا نیازی نمی بیند حجاب داشته باشد و بعبارتی حجاب برایش بعنوان یک واجب و ضروری که اگر نباشد مشکل خاصی در دینداری اش پدید می آید تعریف نشده است. در اینجا نیز دو نفر خانم مشهور دیگر را نیز میخواهم اضافه کنم:
- خانم عادله هاشم تنها وکیل و قاضی مسلمان تیم حقوقی آفریقای جنوبی در دادگاه لاهه که در تصاویری که ازیشان دیده میشود حجاب سر و گردن ندارند (بنگرید به اینجا).
- خانم رشیده طلیب یکی از نمایندگان مسلمان کنگره ایالات متحده آمریکا بر خلاف دیگر نماینده زن مسلمان کنگره یعنی ایلهان عمر، حجاب سر و گردن ندارند (بنگرید به اینجا).
بنابراین اینکه رهبری میگویند مقوله حجاب که مشخصاً اینجا حجاب سر مد نظر هست که با برداشتن روسری و... مصداق کشف حجاب میشود به کشور ما تحمیل شده کاملاً اشتباه است بلکه به سبب دیدگاه نظام جمهوری اسلامی پیرامون مقوله حجاب اجباری سر این مقوله باعث چالش امنیتی شده است. مگر نه اینکه در هفدهم اسفندماه 1357 جمعیت نسبتاً کثیری از بانوان در اعتراض به حجاب اجباری در تهران تجمع کردند؟ (بنگرید به اینجا)، آن زنان را قانع کردند؟ یا قتل عام کردند؟ که بگوییم کلاً جریان اعتراضی شان تمام شد، یا در نهایت با وقوع برخی اعمال خشونت آمیز توسط عده ای خودسر (بنگرید به اینجا پاراگراف چهارم الی ششم) و نیز پافشاری حکومت مبنی بر حجاب اجباری تبدیل به آتش زیر خاکستر شدند؟، مسلماً هر اتفاقی افتاده باشد شما کل تاریخ معاصر را جست و جو کنید خبری از اقناع یا برگشتن ایشان از مخالفت با حجاب اجباری سر نمی بینید بلکه تجمع عده کثیری به یکباره فروکش کرد اما در سال 1401 با وقوع یک رخداد تصادفی مشاهده شد که هیچ چیز در طی چهار دهه بعد از انقلاب عوض نشده است و کماکان عده زیادی خواستار حجاب اختیاری هستند.
پس عنوان نکنید این مقوله بر کشور تحمیل شده بلکه بگویید این چالش حجاب سر که از 1401 امنیتی هم شد نتیجه رفتار و سیاست جمهوری اسلامیست که از ابتدای انقلاب تا به الآن بعد از چهار دهه و خرده ای نتوانسته اکثریت غالب مردم کشور را در زمینه برخورد قهری با کشف حجاب سر اقناع کند تا جایی که حتی برخی نمایندگان مجلس هم مخالف برخورد قهری اعم از جریمه یا... با مقوله حجاب هستند. من پیشتر در رابطه با جریان درمانگاه عترت قم (بنگرید به اینجا) نقل قول از حتی برخی فقها را آورده بودم که بنظر میرسید با قرائت جمهوری اسلامی در برخورد قهری با حجاب کاملاً مخالف اند و کلا نسبت به تصویر برداری از خانمی که کشف حجاب کرده معترض اند [نیز با گشت ارشاد و دستگیری هم که پیشتر خیل کثیری مخالف خود را اعلام نموده بودند در نتیجه عملاً دارند استفاده از قوه قهریه برای حجاب سر را نفی میکنند]، فلذا بنظر میرسد حتی در میان مسئولین جمهوری اسلامی هم دو گانگی شدیدی در قبول نوع برخورد به چشم میخورد. حال این مسئله تحمیلی خارج است یا نتیجه سیاست های جمهوری اسلامی؟!. اگر هم منظور سوار شدن رسانه های بیگانه بر موج مخالفت مدنی با جمهوری اسلامی بواسطه حجاب است که ایشان حتی از باخت تیم ملی فوتبال هم بهره برداری سیاسی میکنند آنهم مسئله ای تحمیلی بر نظام است؟.
ج) اینکه رهبری به قانون اشاره کردند خوب است بیان کنیم قانون را اینجا چه کسانی تعیین نمودند؟ پاسخ چیزی نیست جز مسئولین ج اسلامی! پس همان ها هم میتوانند قانون را تغییر بدهند، ما اینجا با مسئله ای طرف هستیم که از یک طرف مجلسی با پشتوانه سی و اندی درصد مشارکت با آراء صحیح مردمی داریم (41 درصد منهای آرای باطله) و از طرفی تصمیم گیری در موضوعی که اکثریت جمعیت کشور را مستقیم یا غیر مستقیم دخالت خواهد داد. از طرفی اطاعت از قانون اگر مشابه رضا شاه کشف حجاب باشد هم مشخصاً واجب نیست، حالا عنوان میشود این قانون برآمده از شرع است لکن اختلاف های شدید در شرع را چگونه توجیه میکنند؟ از خود مقوله کیفیت حجاب بگذریم که حالا اختلاف کمتر است در اجبار به حجاب سر که اختلاف در فقه اظهر من الشمس است (بنگرید به اینجا و اینجا و اینجا و تخصصی تر در اینجا) و نیز شما برداشتید برای غیر مسلمانان هم حجاب را در قانون اجباری کردید که این مورد دیگر شرعی هم نیست و تشخیص شخصی مبنی بر مفسده داشتن است.
در مسائل جانبی و ملاحظات جانبی، یک مسئله، مسئله‌سازی بیگانگان است. در این قضیّه‌ای که امروز در کشور مطرح است ــ مسئله‌ی حجاب ــ دخالت بیگانگان واضح بود، آشکار بود. از بیرون، در این دستگاه‌های ارتباط جمعی و انواع و اقسام رسانه‌ها، در این قضیّه دمیده شد. حالا یک عدّه هم در داخل البتّه کمک کردند، امّا عمده، از بیرون این کار هدایت شد و فکر شد و دنبال شد؛ به این توجّه بشود. خود بانوان ما، خود زنان عاقل و فهمیده‌ی ما به این نکته توجّه کنند که این قضیّه را دشمن دارد از بیرون دنبال میکند. طبق آنچه در گزارشهای قابل اعتماد به ما رسید، بعضی‌ها را استخدام کردند که بیایند در جامعه هنجارشکنی کنند، حرمت حجاب را بشکنند. خب باید بانوان ما و کسانی که در این قضیّه فکر میکنند، حرف میزنند، به این نکات توجّه کنند. وقتی ما می‌بینیم دست بیگانه در قضیّه‌ای دارد عمل میکند، خب باید مواضعمان را متناسب با همین قرار بدهیم که به آن بیگانه کمک نکنیم.
پیرامون همراهی براندازان خارج نشین که در تعبیر رهبری به بیگانگان برگردانده شده است پیشتر نقدم را عنوان کردم اما برای قسمت آخر که بیگانگان کسانی را استخدام کردند و... باید عرض کنم ایشان لیدرهایی را هم در اغتشاشات های مختلف مثل 98 که رنگ و بوی اقتصادی هم داشت استخدام کرده بودند حال بیاییم فساد را در جمهوری اسلامی گسترش بدهیم و اقتصاد دولت را فلج کنیم چون لیدرهایشان شعارهای اقتصادی میدادند و خواهان اقتصاد سالم و وضعیت معیشی مناسب برای مردم بودند؟!.
یک مسئله از این ملاحظات جانبی این است که امروز روی مسئله‌ی برداشتن حجابِ بانوان تلاش میکنند، امّا این اوّل کار است، این آخر کار نیست؛ هدف این نیست. هدف دشمنان این است که وضع کشور را به وضعیّت قبل از انقلاب، به وضعیّت دوران طاغوت برگردانند؛ آن وضع فضاحت‌باری که آن روز وجود داشت. حالا بعضی از شماها شاید دیده بودید، یادتان هست، خیلی از شماها ندیدید آن وضعیّت را. به معنای واقعی کلمه، وضع زن، رفتار زن، برخورد زن، حضور زن در جامعه وضع فضاحت‌باری بود. امروز از لحاظ علمی، از لحاظ قوّت مدیریّتی، از لحاظ حضور در مناطق حسّاسِ اداره‌ی کشور، در سطح کشور، در سطح جهان، زنان ما به مراتب بالایی رسیده‌اند، از خیلی از زنهای کشورهای دیگر جلوترند؛ با حجاب، با رعایت حجاب. آن روز این نبود؛ سطح سواد زنان، سطح علمی زنان، سطح مدیریّت زنان این‌جور نبود؛ از آن جهت ضعیف بودند، امّا از لحاظ وضع پوشش و مسئله‌ی هنجارهای [اجتماعی]، وضع خیلی بدی داشتند؛ واقعاً مفتضح بود. قصد اینها این است که آن حالت را بتدریج تکرار کنند. این اوّل کار است؛ به این باید توجّه کرد.
بله، در اینکه اکثریت براندازان میخواهند وضعیت ایران به دوران طاغوت برگردد هیچ شکی نیست و اینجا رهبری سخن درستی را فرمودند اما اینکه میگویند خیلی از زنان ما از زنان کشورهای دیگر جلوترند و حجاب نیز دارند در تضاد با زنان مسلمان کشورهای دیگر است که بدون حجاب از خیلی از زنان ما نیز جلوترند. بعبارتی اینجا حجاب هیچ دخلی نداشته و صرفاً میتواند عنوان شود بازدارنده نیست [بجز معدود مقوله هایی مثل برخی ورزش های خاص و... شاید].
یکی از مسائل جانبی قضیّه این است که عرض کردم که بنده اطمینان دارم که بانوان کشورمان، حتّی کسانی که یک مقداری هم در زمینه‌ی حجاب سهل‌انگاری‌هایی دارند، اینها دلبسته‌ی اسلامند، دلبسته‌ی نظامند؛ بارها هم این را ما گفته‌ایم. به این چشم بایستی به زنهای ما نگاه کرد. امّا خب این قضیّه‌ی حجاب را بایستی رعایت بکنند؛ همه باید رعایت کنند.
بنده معتقدم در دولت، در قوّه‌ی قضائیّه، در بخشهای مختلف، در این زمینه مسئولیّت وجود دارد که بایستی به مسئولیّتهای قانونی و شرعی خودشان عمل کنند. خود بانوان ما بیش از همه در این زمینه مسئولیّت دارند؛ و رعایت کنند جنبه‌ی حجاب اسلامی را. این هم یک مسئله.
بله، همانگونه که محجبه ضد نظام داریم (مثل مریم رجوی) طبیعی است بی حجاب مؤافق نظام هم داشته باشیم. پیرامون مقوله رعایت حجاب و مسئولیت قانونی هم نقدم را در ابتدا گفتم و تکرار مکررات نمیکنم.
سلام خدمتتون نمیدونم نظر شما در مورد سکولاریسم چیه ولی به نظرم بهتره برای نمونه زن مسلمان به نماینده کنگره اشاره نشه به هر ترتیب اون فرد قانون اساسی امریکا و منافع امریکا رو اولویت میدونه و معتقد به سکولاریسمه حال چه با حجاب یا بدون اون در همون امریکا و اروپا مسلمان هم جنس گرای علنی هم داریم دلیلی نداره او رو تقویت کنیم بگیم هم مسلمانه هم همجنس گرا به هر ترتیب برای زن مسلمان حجاب سر در فقه اوایل دوره اسلامی بحثی نبوده الان و در حدود صد سالیه که این بحثها پیش اومده و عده ای( که صراحتا هم گفتن) فکر میکنن با این کارها متمدن میشن در حالی که حجاب نتیجه تمدنه نه تمایل به برهنگی