مکتب رئالیسم

بسم الله الرحمن الرحیم

در این پست میخواهیم جایگاه وحی در آیین زرتشت را بر اساس نقل قولهایی از بزرگان معاصر این آیین بررسی نماییم و اوج بی اعتباری مفاهیم در این آیین را در نظر برخی باورمندان به آن نشان بدهیم. در پایان به تلاش فردی همچون موبد کوروش نیکنام در پایه گذاری نحله عقیدتی جدیدی در آیین زرتشت میرسیم که کاملاً در تضاد با زرتشتیان سنتی است و گویا موبد نیکنام بعنوان پرچمدار این استحاله عقیدتی سعی در بنیان گذاری مکتب نوینی که فقط اسم زرتشتیت را یدک میکشد دارد.

پرده اول)

موبد کوروش نیکنام

وی از اساس منکر وجود وحی و نیز متن آسمانی در آیین زرتشت شده و حتی برگزیده شدن زرتشت از جانب اهورامزدا را نیز قبول ندارد چنانچه در دو بخش از پاسخ به پرسش ها در وبسایت خویش میگوید:

نکاتی که بوضوح در سخنان موبد نیکنام به چشم میخورد بدین شکل میباشد:

1. وحی در آیین زرتشت وجود خارجی ندارد [سخن گفتن فرشته ای از جانب خداوند با پیامبر].

2. برگزیده شدن به این معنا که خدا ابلاغ کند به پیامبر خویش وجود خارجی ندارد و مطلقاً کلمه ای بین زرتشت و اهورامزدا رد و بدل نشده است.

3. زرتشت بواسطه قوه تفکر و تعقل درونی خویش به مفاهیم گاتهایی رسیده و آنان را به مردم ابلاغ کرده است و نه ارتباط با خدا یا عالم بالا. نتیجتاً چیزی با عنوان کتاب آسمانی در آیین زرتشت وجود خارجی ندارد.

4. اهورامزدا نماد دانایی و آگاهی و توانایی بوده که در کل هستی جاری است!!. [البته مشخص نیست این اهورامزدا در سخنان موبد نیکنام چیست، اصلاً وجود خارجی دارد؟ یعنی چه دانایی که در هستی جاری است؟ الآن چه دانایی در فضولات یک خوک وحشی وجود دارد که بگوییم اهورامزداست؟ اصلا آگاهی که در هستی جاری است یعنی چه؟ این خدا بالأخره عملی میتواند بکند یا نه؟ اگر جواب مثبت است که پس هر انسان ولو نیمه عاقلی هم میفهمد خدای تشخص یافته که در عرش نشسته بر کل هستی احاطه دارد اما این عناوین دانایی که جاری است و... مشخصاً برآمده از تفکرات تطبیق با الحاد است به منظور نفی هرگونه وجود خدا تا جایی که یکسری عناوین مبهم با تعاریف مبهم تر جایگزین بشود].

پرده دوم)

دستور دهالا

وی به صراحت وحی را کاملاً مشابه ادیان ابراهیمی [یکی از ملائکه مقرب درگاه خداوند به سوی پیامبر آمده و پیام خدا را به وی ابلاغ نماید] آنهم بر اساس ترجمه گاتاهای اوستا بگونه ای خلاصه از جانب خود بیان کرده بگونه ای که اینطور نشان بدهد که این نه سخن دستور دهالای تنها بلکه سخن گاتاهای اوستاست:

پرده سوم)

دکتر فرهنگ مهر

دیدگاه فرهنگ مهر کاملاً با دیدگاه دهالا منطبق نیست ولی تا حد زیادی در راستای همان عقیده است:

در اینجا بیان میدارد که زرتشت توسط اهورامزدا به پیامبری برگزیده میشود نه اینکه آنچنان که کوروش نیکنام گفت به فلسفه درونی خود نگاه کند و... . البته برای سخنانش پیرامون دموکراسی و... باید بگوییم که این از جعلیات خاصه امثال فرهنگ مهر است چه آنکه در گاتاها نه اهورامزدا عالم مطلق خوانده شده و نه به این اشاره شده که اهورامزدا از قبل میدانست زرتشت را بر میگزیند و... همچنین به این دموکراسی نمیگویند چون اساساً امشاسپند بهمن و... جز خدایان دخیل در امر آفرینش و... بودند یک فرشته ساده محسوب نمیشدند اهورامزدا محتاج ایشان بوده وگرنه دلیلی ندارد شش امشاسپند با اهورامزدا هفت امشاسپند را تشکیل بدهند. همچنین بر اساس این سخنان فرهنگ مهر بر این دیدگاه برخی زرتشتیان که امشاسپندان در گاتاها صرفاً صفات اهورامزدا هستند مهر باطل زده چون گفت و گو اهورامزدا با وجود های تشخص یافته دیگر را تأیید کرده است.

در اینجا فرهنگ مهر به صراحت به وجود وحی اشاره میکند اما بدلیل تفکرات ضد اسلامی خود [فرهنگ مهر در همین کتاب دیدی نو از دینی کهن تحت تأثیر کتاب شکند گمانیک ویجار روی به نقد ادیان ابراهیمی می آورد بگونه ای که اصلاً آیین زرتشت را آیینی کاملاً جدا در مبانی نسبت به این ادیان نشان بدهد] نمیتواند قبول کند در این زمینه مشابه ادیان ابراهیمی وحی در آیین زرتشت باشد فلذا گرچه هم وجود وحی و هم ابلاغ پیام اهورامزدا به زرتشت را می پذیرد و نیز اینکه زرتشت از خودش گاتاها را در نیاورده و این اهورامزدا بوده که به وی که هردو کاملاً بر خلاف سخنان موبد کوروش نیکنام است اما میگوید ازین حیث با سایر دین ها این وحی متفاوت است [منظور از سایر ادیان همان ادیان ابراهیمی است] که زرتشت از قبل بواسطه خرد خویش روش درست را انتخاب کرده بود و ابلاغ پیام اهورامزدا به وی صرفاً او را در کار خویش که تبلیغ دین بود استوارتر کرد. این سخن فرهنگ مهر یک نتیجه پنهان دارد و آن اینکه زرتشت دین جدیدی ابداع نکرد بلکه دینی را که از قبل بود داشته تبلیغ میکرده که حالا بهر دلیلی راکد شده بود یا... و صرفاً وقتی پیام اهورامزدا آمد وی در عملکرد خود محکمتر شد. بدیهی است زرتشت نمیتوانسته بدون پیام و اذن اهورامزدا دین جدید از خودش در بیاورد. بر این اساس این وحی هیچ فرقی با وحی های دیگر ندارد چون زرتشت اساساً آورنده دین جدید نبوده است.

در اینجا هم دکتر فرهنگ مهر بطور کل کتبی همچون دینکرد و زادسپرم و... را متأثر از فرهنگ حاکم اسلامی بر ایران دانسته و انتساب برخی مطالب این کتب به آیین زرتشتیت سنتی زمان ساسانی را بهیچ روی نمی پذیرد. این سخن کاملاً در تضاد با عقیده خود زرتشتیان طی چندین قرن است چه آنکه اولاً کتابی همچون دینکرد بخش هاییش شرح نسک های مفقوده اوستای ساسانی است و در ثانی وقتی خود مؤلفین که از بزرگان آیین زرتشتی در زمان خود بودند به صراحت مطالب را به زرتشتیت سنتی منتسب میکردند چطور میشود که یک نفر بخاطر نظر شخصی خودش میتواند رأی به باطل بودن عقیده ایشان بدهد؟ در اینجا یک زرتشتی اجداد زرتشتی خود را مشتی دروغگو تحریف گر جاعل معرفی کرده است و ما مشکلی با این مقوله نداریم اتفاقاً استقبال هم میکنیم لکن زرتشتیان عصر حاضر گویا تکلیفشان مشخص نیست بالأخره چه نگاهی به این کتب و اجداد خود دارند.

پرده چهارم)

موبد جهانگیر اوشیدری

وی نیز مشابه دستور دهالا اینکه امشاسپند بهمن واسطه بین زرتشت و اهورامزدا بوده را کاملاً قبول داشته لکن عنوان میکند در خواب این عمل صورت گرفته است:

اوشیدری همچنین گاتاها را نیز آسمانی میخواند:

پرده پنجم)

دکتر کتایون مزداپور

ایشان نیز گاتاها را سروده های آسمانی میخواند که بر زرتشت وحی شده است و ازین حیث عقیده ای کاملاً مشابه دستور دهالا دارند:

پرده ششم)

موبد دکتر اردشیر خورشیدیان

در کتاب موبد خورشیدیان یعنی پاسخ به پرسشهای دینی زرتشتیان، منتشر شده توسط نشر برسم (1396) چند نقل قول در اینباره به چشم میخورد که به صراحت نشان میدهد دیدگاه موبد خورشیدیان نیز همراستا با دیدگاه دستور دهالا و کاملاً در تضاد با سخن موبد کوروش نیکنام است:

1. در پرسش و پاسخ شماره دهم کتاب میخوانیم:

پرسش 10: کتاب آسمانی زرتشتیان که آورده اشوزرتشت است، چه نام دارد؟

پاسخ: کتاب آسمانی ما زرتشتیان «گاتاها» نامیده می شود.

2. در بخشی از پاسخ موبد خورشیدیان به پرسش دوازدهم کتاب میخوانیم:

«دین زرتشتی نیز مانند سایر ادیان، از دو بخش تشکیل شده: کتاب دینی یا آسمانی ما گاتاها نام دارد.»

3. در پرسش و پاسخ شماره هجدهم کتاب میخوانیم:

پرسش 18: به چه دلیل شما زرتشتیان اعتقاد دارید که اشوزرتشت پیامبر بوده و کتاب «گاتاها» آسمانی است؟

پاسخ: درست به همان دلایلی که بقیه ی پیروان ادیان الهی باور دارند که پیامبرشان پیامبر و کتاب دینی شان کتابی آسمانی است. ... پس از این دیدگاه ما زرتشتیان، چون اشوزرتشت در سرآغاز اهنودگات هات 28 می فرماید: تمام اندیشه و گفتار و کردار اشوزرتشت الهام است از سوی اهورامزدا...، و در هات 45 بند 5 می فرماید: اینک از سخنانی که از سوی پروردگار به من الهام شده است، سخن خواهم گفت. ... من باور دارم و استوارم به دین مزدیسنی (نام دین ما، دین مزدیسنی یا خداپرستی است) که بهترین دانش مزدا داده است، آورنده ی اشوزرتشت است، به این امر باور و ایمانِ اینکه این پیام ها از عالم بالا به او رسیده و الهام شده باشد. ... سوم: کتاب آسمانی به کتابی گفته میشود که همه ی مطالب آن، از سوی خدا به پیامبر الهام شده است. ... این امر نمیتواند از تراوشات مغز یک انسان و حتی دانشمند باشد و حتماً بایستی پیام آسمانی و اهورایی باشد که به گواهی گاتاها به وسیله ی ایزد (فرشته) وهومن به اشوزرتشت ابلاغ شده است.

4. در بخشی از پاسخ به پرسش بیست و سوم کتاب میخوانیم:

«باور به پیامبری اشوزرتشت: نخستین پیام آوری که پس از تردید کردن به باورهای گذشتگان خود، پس از ده سال اندیشیدن در کوه اشیدرنه، از سوی اهورامزدا به پیامبری برگزیده شد.»

5. در نهایت در بخشی از پاسخ به پرسش بیست و هفتم نیز مشاهده میکنیم که موبد خورشیدیان میگوید:

«...باور داشته باشیم، که اشوزرتشت پیام آور خدا بوده و از سوی اهورامزدا آمده است و من به عنوان یک زرتشتی بر این باور ایمان دارم و استوارم.»

نتیجه گیری

بر اساس سخنان موبد نیکنام زرتشت فردی است که هیچ ارتباطی با اهورامزدا نداشته و اهورامزدا هم اصلاً وجودی تشخص یافته مشابه خدای هستی نیست و به عناوین و تعابیر مبهمی چون دانایی جاری در هستی برگردانده میشود و زرتشت گاتاها را با رجوع به خویشتن سروده است و در نتیجه نه از جانب اهورامزدا به پیامبری برگزیده شده و نه پیامبر است به آن معنا و نه گاتها کتاب آسمانی محسوب میشود.

اما بر اساس سخنان زرتشتیانی همچون دستور دهالا - دکتر فرهنگ مهر - موبد اوشیدری - دکتر کتایون مزداپور - موبد خورشیدیان زرتشت نه تنها از طرف اهورامزدا بصورت مستقیم برگزیده شده بلکه گاتاها نیز وحی اهورامزدا بر وی محسوب میشود و بنابراین زرتشت با عالم بالا ارتباط برقرار کرده است که این کاملاً در تضاد با سخنان موبد نیکنام است. حال باید پرسید نحله فکری که موبد نیکنام پایه گذاری کرده و به نوعی بی دینی و متمایل به تفکرات آتئیستی است چطور میشود در داخل خود ایران و بدون اعتراض رسمی هیچ یک از زرتشتیان مطرح شده است؟!. این قدر آیین زرتشت دچار تحریف و از هم پاشیدگی شده که هیچ یک از موبدینش نمیتوانند پاسخی در خور به سخنان موبد نیکنام که در تضاد با دیدگاه غالب زرتشتیان مشهور عصر حاضر بوده بدهند؟!. بنظر میرسد مقوله هایی همچون «وحی» و «پیامبری» و «کتاب آسمانی» هم جزء پاشنه آشیل های آیین زرتشت در عصر حاضر است بگونه ای که باعث شکل گیری نحله فکری کاملاً متضاد با عقیده رایج سنتی شده است و این بیش از پیش نشان میدهد آیین زرتشتی که همین موبدین دم از راستی و بزرگی و برتری مفاهیم آن در گاتاها میزنند چقدر ناقص و نارس است بگونه ای که در بنیادی ترین مسائل یعنی پیامبری زرتشت هم بین موبدین مطرحش اختلاف است و یک نفر از موبدین پیرو دیدگاه سنتی جلوی این نحله فکری جدید بصورت علنی نایستاده و اعتراضی هم حتی نکردند.