مکتب رئالیسم

بسم الله الرحمن الرحیم

در این یادداشت میخواهیم نکاتی چند را پیرامون نجاست سگ عرض کنیم:

1: نجاست به چه معناست؟ معنای عرفی آنرا میتوان به ناپاکی ترجمه کرد لکن ناپاکی که مخالف طاهر باشد نیست چه آنکه بعنوان مثال اگر انسانی کثیف هم باشد [ولی نجس نه] طاهر نیست. بنابراین ناپاکی که نجاست دارد ربط مستقیمی به کثیف بودن و میکروبی بودن و ... ندارد ولی متیوان کثیف بودن را مؤید آن قرار داد.

2: نجاست چه احکامی را بر سگ مترتب میسازد؟ موی سگ نباید به بدن نمازگذار بوده و خوردن گوشت و پوستش هم حرام است. اگر دست ما یا بدن سگ خشک نباشد ولی با یکدیگر تماس حاصل کنند باید دست را با آب بشوریم تا از نجاست پاک شود.

3: توجه داشته باشید که موی حیوانات حرام گوشت بطور کل نباید هنگام نماز بر بدن نماز گذار یا لباسش باشد.

4: دلیل نجاست چیست؟ در رابطه با احکام اسلام ما دو وجه داریم که همواره آنها را مشاهده میکنیم:

الف) تعبد: احکامی همچون نماز از باب تعبد هستند یعنی صرف فرمان خداوند باعث شده تا ما بدان عمل کنیم.

ب) تعبد و عقل: برخی احکام همچون ختنه فرمان خداوند هستند اما علوم تجربی هم به فواید آن اشاره کرده و از نظر عقلی بطور کل مفید هستند.

حال ملاک عمل به احکام تعبدی چیست؟ احکام تعبدی - عقلی از این نظر که عقل به درست بودن آنها گواهی میدهد پس عمل کردن به آنها نیز مستلزم برهان دیگری نمیباشد اما احکام صرفا تعبدی چطور؟ در اینجا مثال دکتر و بیمار مفید به فایده است. فرض کنید ما نشانه های سرماخوردگی را در خود می بینیم و پیش یک دکتر میرویم، در اینجا دکتر ممکن است تشخیصی غیر از آنچه ما فرض میکردیم داده و دارویی بدهد که بنظر ما در اینجا ولو غیر منطقی باشد، خب عقل سلیم حکم میکند از دارویی که دکتر میدهد استفاده کنیم و در اینجا مسئله این است که آیا تخصص و تجربه دکتر در علم مد نظر ما کافیست که بگوییم دارویی که میدهد مفید خواهد بود؟. این تخصص و تجربه برای دین میشود همان حقانیت. بعبارتی وقتی حقانیت قرآن [در اینجا وقتی از قرآن سخن میگوییم، تمام فرامین آنرا شامل میشود و در نتیجه در رابطه با همین موضوع سگ، تبعیت از اهل بیت (علیهم السلام) نیز همان فرمان قرآن است] و اینکه از جانب خدای هستی الله نازل شده بر ما اثبات شد حال اگر خداوند ولو بگوید باید خودمان را بکشیم اینکار را نباید بکنیم؟ توجه داشته باشید که ما باید با عقل به حقانیت قرآن پی ببریم ولی اگر عقل به ما اثبات کرد قرآن بر حق و از طرف خداوند میباشد پس دیگر لزومی ندارد تمام احکام آن نیز مطابق با عقل ما باشد چون سخن خداوند است و حال سخن پروردگار ما با سخن ما یکسان است؟ پروردگار هم نوع ما نیست خالق ماست و عبد یعنی کسی که از فرمان مالکش پیروی میکند و آنرا با عقل نمی سنجد اما باید حقانیت فرامین مالکش با عقل اثبات بشود.

حقانیت قرآن دو وجه دارد:

الف) نخست مبحث مربوط به اثبات خداوند و وجوب وجود دین است که کلی میباشند و در این حد باید برای ما یقین حاصل بشود که خدای أحد و واحدی هست و باید دینی هم برای من فرستاده باشد.

ب) دوم مبحث مربوط به معجزات قرآن است که بعنوان مثال شامل بلاغت آن و یا جبال و اوتاد میشود که نشان دهنده این مهم است که پیامبر از علم و انسان های زمان خود بسیار جلوتر بوده و این جز بواسطه ارتباط با خالق که بر همه چیز آگاه است میسر نمیشده.

اگر برای من حقانیت قرآن اثبات نشود طبیعی است که بخواهم برای نجاست سگ بدنبال دلیل عقلی بگردم.

حال ممکن است با خودتان بگویید آیا بطور کل نمیتوان ولو بعنوان مؤید و نه دلیل، نکته ای عقلی را من باب نجاست سگ بیان کرد؟؛ پاسخ ما بحث دور بودن حیوانات درنده از محل خانه و استراحت انسانهاست. سگ حیوانی بوده که در زمان پیامبر اکرم (ص) توسط مردم استفاده میشده است و از میان گوسفند و گاو و ... سگ تنها حیوان درنده مورد استفاده بوده است و خداوند با نجس خواندن آن در حقیقت به مسلمانان فهماند که سگ نباید داخل خانه شخص تردد داشته باشد. از طرفی دیگر، برای بقیه درندگان که مردم با آنها زیاد سر و کار نداشتن نیز بیان شد که موی و پوست آنها بهنگام نماز نباید بر بدن نماز گذار باشد.

بنابراین برای سگ که تماس مردم با آن زیاد بود عنوان شد نجس است تا بر دور بودن آن از خانه به نوعی تأکید شده باشد و استفاده از سگ توسط مردم سبب نشود که بعنوان مثال ظرفی که سگ در آن غذا خورده هماننده ظرفی باشد که یک انسان خورده و مردم بی اهمیت به تماس با سگ نباشند و این مهم جز با نجس خواندن آن ممکن نیست چون در غیر این صورت بسیاری از تماس ها با سگ بدون ایراد و به طبع نزدیکی سگ به محل خانه و استراحت مردم نیز ممکن میشد. همچنین  برای درندگان که تماس مردم با آنها زیاد نبود عنوان شد موی و پوست آنها به هنگام نماز نباید بر بدن نماز گذار باشد که در اینجا هم باز این حکم میتواند به دور بودن آنها از خانه منتهی شود.

ممکن است در اینجا گفته شود اگر نجاست سگ بخاطر نزدیک نبودن سگ به خانه و محل استراحت انسان بوده پس دلیل این نزدیک نبودن از خانه و محل استراحت چه بوده؟ در پاسخ دو جواب وجود دارد:

تعبدی - عقلی: در زمان پیامبر اکرم (ص) شست و شوی سگ و واکسن و... به صورت امروزی نبوده بنابراین سگها علاوه بر نجس بودن کثیف هم بوده اند فلذا دور بودن آن از خانه مسئله ای عقلی میباشد. از طرفی دیگر، نزدیکی که انسان با سگ پیدا میکند هیچگاه با گوسفند و گاو و ... به این صورت و در مقیاس سگ نیست و بنابراین نجس خواندن سگ بطور عمده از این مهم که نزدیکی این حیوان به انسان پتانسیل فراگیر شدن [بصورت اکثریت] داشت جلوگیری میکرد [بعنوان مصداق در غرب مشاهده میکنیم که سگ بسیار بیشتر از حیوانات مورد استفاده اعراب آن زمان همچون بز و ... در زندگی انسان وارد شده است که این میتواند به آفرینش سگ و خلقیات آن برگردد]. بنابراین خداوند آنرا نجس خواند تا بطور دائم وارد خانه و محل استراحت انسان نشود.

البته در زمان حال هم هیچ تضمینی نیست که گفته شود ولو دو سوم نگهدارندگان سگ [بجز روستاییان که معمولاً رعایت نمیکنند] بطور کامل مسائل بهداشتی مربوط به بزاق دهان سگ و واکسن و تمیزی آنرا کاملاً رعایت کنند. از طرفی دیگر نیز هزینه های نسبتاً بالای رعایت کامل بهداشت سگ نیز میتواند باعث بشود برخی قید بعضی از هزینه ها را بزنند.

تعبدی: در زمان حال سگ بر حسب رعایت کامل شرایط و مسائل بهداشتی میتواند کثیف یا دارای میکروب نباشد و پاسخ همان حقانیت قرآن و اینکه از طرف خداوند هست میباشد و یعنی خدای هستی الله بدلیل بندگی کردن ما این فرمان رو داده تا از آوردن سگ به محیط خانه و همنشینی با آن خودداری کنیم.