مکتب رئالیسم

قُلِ انْتَظِرُوا إِنَّا مُنْتَظِرُونَ

مکتب رئالیسم

قُلِ انْتَظِرُوا إِنَّا مُنْتَظِرُونَ

مکتب رئالیسم
آخرین نظرات

از آتئیسم تا باور به ماوراء الطبیعه!

پنجشنبه, ۱۳ ارديبهشت ۱۴۰۳، ۱۰:۴۰ ب.ظ

بسم الله الرحمن الرحیم

 

غالباً در فضای مجازی توسط هردو گروه خداباوران و خداناباوران تفکرات آتئیستی به نفی هرگونه امر ماوراء الطبیعه و بعبارتی تأیید کامل طبیعت گرایی روش شناختی تعبیر میشود. طبیعت گرایی روش شناختی معتقد است هرآنچه هست در همین طبیعت مادی میباشد که پیش روی ماست و بواسطه علوم تجربی در آن کند و کاو میکنیم. این دیدگاه که بر حسب عدم مطالعه و پژوهش پدید آمده صرفاً تعریف یکی از چارچوب های فکری جهان بینی آتئیسم است. اینی هم که مشاهده میکنید خداناباوران ایرانی غالباً روی آن مانور داده و سعی دارند آتئیسم را ماحصل مدرنیته بیان کنند بدلیل این است که میخواهند رابطه عِلی [علت و معلولی] بین گسترش و پیشرفت چشمگیر علم در قرون اخیر با اعتقاد به جهان بینی آتئیسم پدید بیاورند.

من پیشتر ذیل یکی از پست های کانال دکتر حسن محدثی گیلوایی بحثی را با ایشان در اینباره داشتم و دلیلش هم این بود که آقای گیلوایی در بخشی از یادداشت شماره 66 از سلسله یادداشت های «درباره ی کورش» خود با عنوان «نسبت خدا و خیابان در جهان باستان» میگوید:

برخی از الحاد در عصر باستان سخن می‌گویند. اما به‌ نظر می‌رسد الحاد یا خداناپرستی پدیده‌ای مدرن است. به‌ نظر می‌رسد انسان در عصر ماقبل مدرن به‌ نحوی از آنجا خداپرست بوده است. خداناپرستی محصول عبور از عصر دینی‌ی بشر بوده است؛ عصری که به قول ماکس وبر در آن افسون‌ زدایی از فرهنگ و زنده‌گی دست‌کم در برخی قلمروها کم و بیش تحقق یافته است.

من ابتدا طی کامنتی متذکر شدم ویل دورانت در جلد اول تاریخ تمدن از اسکیموهایی حرف میزند که اعتقاد به خدا برایشان مهم نبوده و یا فرعون زمان حضرت موسی (علیه السلام) فقط خود را خدا میدانسته و نیز نمرود وقتی که حضرت ابراهیم (علیه السلام) به وی میگوید خدای من می میراند و زنده میکند نمیگوید خدایان من این چنین میکنند بلکه خود روی به انجام کاری مشابه آن می آورد فلذا بنظر میرسد به هیچ خدای ماوراء الطبیعه ای باور نداشته است. همچنین قرآن از مشرکینی سخن میگوید که هیچ اعتقادی به زندگی پس از مرگ و... ندارند در حالیکه باورمندان به خدایان همواره به نحوی از روح و زندگی قبل و بعد از مرگ در عقایدشان سخن است. آقای دکتر گیلوایی در جواب من گفتند:

این‌ها هیچ‌کدام مصادیق الحاد نیستند. همه‌ی مردم باستان به وجود نیروی مقدسی باور داشتند. شاید بسیار نادر افرادی وجود داشتند که به وجود هیچ نیروی مقدسی باور نداشتند یا در باره‌ی وجود اش دچار تردید بوده اند. الحاد یا خداناباوری به همین دلیل پدیده‌ای مدرن است و اکنون بالغ بر یک میلیارد نفر در جهان ملحد اند. در گذشته اگر هم کسانی در اجتماعات این‌گونه بوده اند، بسیار نادر و کم‌یاب بوده اند. اسکیموها هم اگر به خدا اعتقاد نداشتند، به نیروهای مقدس یا مرموز دیگری باور داشته اند.

در انتهای پیامشان نیز لینک به دانلود جلد پنجم کتاب تاریخ ادیان هاشم رضی دادند که موضوعش «امریکا، اسکیموها، تمدن و فرهنگ سرخپوستان» بود. من در پاسخ به ایشان متذکر شدم که صرف باور به نیروی مرموز دال بر قرار گرفتن در جهان بینی تئیسم نیست و بنابراین اسکیموهایی هم که به خدا اعتقاد ندارند ولو به نیروی خاصی معتقد باشند میتوانند آتئیست در نظر گرفته شوند فلذا خداباوری محصول مدرنیته و یا عصر حاضر نیست صرفاً بروز و ظهورش در این زمانه بیشتر شده است وگرنه قرآن تصریح کرده برخی مشرکین معبودشان نفس خودشان است و هیچ نیرو یا ایزد یا... دیگری برایشان ذکر نشده و اینان چقدر تفاوت عقیدتی با آتئیست های فعلی داشتند؟!. دکتر گیلوایی در پاسخ گفتند:

حوصله‌ و مجال توضیح بیش‌تر نیست. ملحد به ماورا طبیعت معتقد نیست.

https://www.britannica.com/topic/atheism

من که اینجا یقین حاصل کردم ایشان مطالعه کافی در اینباره نداشتند از دو طریق دیدگاه ایشان را رد کردم که اینجا کمی مفصل تر این مقوله را شرح میدهم. آتئیسم الزاماً به معنای عدم باور به ماوراء الطبیعه نیست و فی المثل Eric Chalfant در مقاله خود با عنوان «Atheism in America» که وبسایت دانشگاه آکسفورد در سال 2018 آن مقاله را منتشر کرده میگوید:

Atheism refers to the conviction of the nonexistence of God

oxfordre.com/religion/display/10.1093/acrefore/9780199340378.001.0001/acrefore-9780199340378-e-420

چنانچه مشاهده میکنید ایشان آتئیسم را صرفاً عدم باور به وجود خدا بیان کرده است نه نیرویی معنوی یا هر وجود و قدرت فرا مادی؛ بر این اساس چه بسا افراد پیرو Ietsism در هلند هم که بر اساس نظر سنجی سی بی اس 15 درصد از افرادی که مورد نظر سنجی حول اعتقادات قرار گرفتند را تشکیل میدهند و در شرحشان عنوان میشود به خدایی که بصورت شخص وار با مردم برخورد کند [دین نازل کند، حرف بزند و...] اعتقاد نداشته ولی به قدرتی برتر معتقدند مصداق آتئیسم بتوانند محسوب شوند چون دیگر در اعتقاداتشان خبری از خدا با آن تعبیر ادیان ابراهیمی بهیچ عنوان نیست و نام قدرت برتر هم اساساً خدا نیست:

15 percent say that they do not believe in a God who deals with people personally, but that they do believe in some higher power.

ongreads.cbs.nl/the-netherlands-in-numbers-2021/what-are-the-major-religions

دلیل مهم تر در تأیید سخنم نتایج نظر سنجی مؤسسه مشهور PW از آتئیست های ایالات متحده آمریکاست که در آوریل 2018 منتشر شد و طی آن 18 درصد از آتئیست های آمریکا بیان داشتند به نیروی معنوی معتقد هستند:

Self-described atheists are the only group surveyed in which a majority (81%) rejects belief in a higher power altogether, and even among atheists, roughly one-in-five (18%) say they believe in some spiritual force.

www.pewresearch.org/religion/2018/04/25/1-beliefs-about-the-nature-of-god

آقای دکتر گیلوایی دیگر پیامی در پاسخ به من نگذاشتند که بنظر میرسد یا دلایل من را نپسندیده و نقدم را وارد ندانسته لکن چون حوصله بحث نداشتند چیزی نگفتند و یا اینکه نقد را وارد دانسته و عقیده خود را تغییر دادند. بهرطبع آنچه در حال حاضر بوضوح به چشم میخورد این است که آتئیسم الزاماً به معنای نفی ماوراء الطبیعه یا معنویت نیست و این تلقی رایج که در فضای الحاد ایران از آتئیسم وجود دارد ماحصل ناپختگی فلسفی و ضدیت با دین است و چه بسا بخاطر همین باشد که شما وقتی نقدهای آتئیست های مشهور همچون دنیل دنت و سم هریس و... را مشاهده میکنید می بینید بالای نود درصد خداناباوران ایرانی چندین پله ازیشان پایین تر و در دنیای دیگری سیر میکنند.

این بخاطر این است که آتئیسم در ایران ماحصل ضدیت با حکومت دینی است [بنظرم حتی ضدیت با خود دین هم نیست مگر برخی ازیشان که وقتی بحث میکنید متوجه میشوید چارچوب نقدهایشان مبنایی و بدور از سیاست زدگیست که مثلاً در نهایت خلاصه بخواهد بشود به قیمت کالاهای اساسی و مشارکت مردمی در انتخابات!]؛ ولی نمیتوان دلیل وجود داشتن آتئیسم در غرب از بعد از بر افتادن سلطه کلیسا و... را ضدیت با حکومت دینی دانست و چه بسا بتوان گفت از فرانسه در پی تفکرات شکاک گرایانه شدید و گرایش زیاد به علوم تجربی، نقد فلسفه دین و بالاتر، نقد چارچوب اصلی جهان بینی تئیسم یعنی وجود خداوند پدید آمد. این سبب شده است پرچمداران خداناباوری در دنیا دانشمندانی در غرب باشند نه هم قطارانشان در چین و ایران و...، بنظرم از همین حیث بود که لقب چهار سوار آخرالزمان را (عنوانی در مکاشفه یوحنا مربوط به وقایع آخرالزمان) به پروفسور ریچارد داوکینز - سم هریس - مرحوم پروفسور دنیل دنت [دنت چند روز پیش فوت کرد] و مرحوم کریستوفر هیچنز دادند.

موافقین ۰ مخالفین ۰ ۰۳/۰۲/۱۳