مکتب رئالیسم

بسم الله الرحمن الرحیم

چندی پیش با مسلمانی که ادعا میکرد مدرک کارشناسی ارشد حقوق دارد و ادمین پاسخگوی برخی گروه های دینی بود بر سر یادداشتم در اثبات برابر بودن اعتبار شهادت زنان نسبت به مردان (اعتبار شهادت زنان، متن دین یا فتوای اکثریت فقها؟!) بحث میکردم مدعی بود زنان در تمامی جنبه های ده گانه عقل نسبت به مردان ناقص ترند. اشاره اش به نظریه عقول عشره در فلسفه اسلامی بود و خلاصه کلامش این است که زنان بطور کل نسبت به مردان ناقص العقل هستند. البته دیدگاهش توسط روایات متعددی پشتیبانی میشود که آنها هم ناقص العقلی را بدون قید خاصی عنوان کردند و توجیهات برخی بی فایده هست اینجا که منظور احساسی تر بودن زنان است در حالیکه اساساً احساسی تر بودن هم بی ربط به ناقص العقلی بوده و هم اصلاً فکت علمی نیست! اتفاقا در موارد متعددی شاهد احساساتی تر بودن مردان نیز هستیم مثل مردان وحشی که از سر عصبانیت روی به کشتار گسترده و... در طول تاریخ می آوردند و هنوزم در اخبار حوادث اینان را می بیینم، چیزی نیست که مختص زن یا مرد باشد.

همچنین بر اساس روایتی متوجه میشویم این مقوله ناقص العقلی وجه کلی و مطلق دارد و ربطی به جنبه خاصی از قدرت تفکر و تعقل بشر نیست:

إنَّ دینَ اللّهِ لَا یُصابُ بِالْعُقُولِ النّاقِصَةِ، وَ الاَّْرأ الْباطِلَةِ، وَ الْمَقاییسِ الْفاسِدَةِ، وَ لَای ُصابُ إلاّ بِالتَّسْلیمِ، فَمَنْ سَلَّمَ لَنا سَلِمَ، و مَنِ اهْتَدی بِنا هُدِی، وَ مَنْ دانَ بِالْقِیاسِ وَ الرَّأی هَلَک

به وسیله عقل ناقص و نظریه های باطل، و قیاس های فاسد و بی اساس نمی توان به دین خدا دست یافت؛ تنها وسیله رسیدن به دین واقعی، تسلیم محض می باشد؛ پس هر کس تسلیم ما اهل بیت باشد (از هر انحرافی) در امان است و هر که به وسیله ما هدایت یابد خوشبخت خواهد بود. و شخصی که با قیاس و نظریات شخصی خود بخواهد دین را دریابد، هلاک می گردد.

مستدرک الوسائل، جلد 17، صفحه 262

در روایت فوق نیز ناقص العقلی وجه تفاوت انسان عادی با اهل بیت برشمرده شده و میدانیم دست کم بنابر آراء مشهور میان شیعیان این ناقص بودن کلی است نه مرتبط با جنبه های محدود و خاصی از عقل. روایات دیگری هم داریم که دید منفی نسبت به حب زن دارند:

- امام جعفر صادق (علیه‌السلام)

لَیسَ لإِبلیسَ جُندٌ اَشَدُّ مِنَ النِّساءِ والغَضَبِ!

برای ابلیس، سپاهی نیرومندتر از این دو نیست: یکی زنان و دیگری حالت خشم و غضب!

- رسول الله (صلوات الله علیه)

عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ عَنْ نُوحِ بْنِ شُعَیْبٍ عَنْ عَبْدِ اَللَّهِ اَلدِّهْقَانِ عَنْ عَبْدِ اَللَّهِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اَللَّهِ عَلَیْهِ اَلسَّلاَمُ قَالَ قَالَ رَسُولُ اَللَّهِ صَلَّى اَللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ : إِنَّ أَوَّلَ مَا عُصِیَ اَللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ بِهِ سِتٌّ حُبُّ اَلدُّنْیَا وَ حُبُّ اَلرِّئَاسَةِ وَ حُبُّ اَلطَّعَامِ وَ حُبُّ اَلنَّوْمِ وَ حُبُّ اَلرَّاحَةِ وَ حُبُّ اَلنِّسَاءِ

سرآغاز آنچه سبب نافرمانى خدا شد شش چیز است: حب دنیا حب ریاست حب طعام حب خواب حب راحت و آسایش و حب زنان

- امام جعفر صادق (علیه السلام)

إنّ أوّلَ ما عُصِیَ اللّه ُ بِهِ سِتٌّ : حُبُّ الدنیا ، و حبُّ الرئاسةِ ، و حبُّ الطَّعامِ، و حبُّ النساءِ ، و حُبُّ النومِ ، و حبُّ الراحةِ

نخستین چیزهایى که موجب نافرمانى و معصیت خدا شد شش چیز بود : دنیا دوستى، ریاست طلبى، شکم پرستى، زن دوستى، پر خوابى و راحت طلبى

با در نظر گرفتن روایاتی که بطور مستقیم به شهوت جنسی اشاره کرده اند و نیز روایات مربوط به ناقص العقل و جنس دوم خواندن زنان شاید عنوان شود این روایات (حداقل بجز مورد سومی) در راستای تفسیر دوم اند نه اولی وگرنه مشکلی نبود اشاره صریح به رابطه جنسی بکنند ضمن اینکه اساساً حب زن و حب اولاد و حب دوست و... همگی به یک اندازه میتوانند باعث به گناه افتادن فرد شوند جدای از آنکه حب زن شامل حب همسر و حب مادر و حب خواهر و... هم میشود. در آیین زرتشت نیز زن موجودی پست تر از مرد بوده که در دوران عادت ماهیانه گویی اهریمن در وی نفوذ کرده و جنس دوم محسوب میشده است فلذا اینکه حب زنان در این روایات مورد مذمت واقع شده مقوله عجیبی نیست؛ اینکه هنوزم برخی این دیدگاه ها را در یک کشور در حال توسعه دارند عجیب است. اگر تفسیر دوم بخواهد بر این روایات حمل شود باید جعلی در نظر گرفته شده و در تضاد با متن دین مبین اسلام تلقی شوند. گرچه میتوان آنها را با تسامح به تفسیر اول نیز برگرداند.

من به کرات دیدم خانم ها و آقایان مسلمانی را که حاضر نیستند این تلقی ناقص العقلی و کم ارزش بودن اعتبار شهادت و اجازه قاضی نشدن و... را از اسلام بپذیرند، در مقابل عده قلیلی که روحانی یا مثلاً کارشناس پاسخگوی دینی هستند چون مطالعه داشتند در منابع دینی و میدانند بخواهند منکر این مقوله و کم ارزش و ناچیز شمردن اعتبار شهادت زنان و عدم توانایی شان برای قاضی شدن و... بشوند باید خیلی از روایات و آراء فقهی را دور بریزند حاضر نیستند کوتاه بیایند لکن علی الظاهر چیزی از آن نمیگویند ولی هرگاه با ایشان بحث کردم چون راهش را بلد بودم به جایی رسانیدمشان که مجبور به اعتراف شوند و خب طبیعتاً حمایت خیلی از مسلمانان در گروهی که بحث میکردند را از دست دادند.

چندی پیش هم باز بحث سر کودک همسری بود چون مفصل در اینجا کار کردم (یادداشت کوتاه: عدم جواز عقد دائم با دختر صغیره (نابالغ) در اسلام) در مقابل استنادات طرف مقابل مبنی بر فساد و... در غرب و یا کم بودن سن ازدواج در گذشته به صراحت نشان دادم ازدواج با دختر نابالغ (صغیره) هیچگونه وجاهت منطقی نداشته و دارای قبح عقلیست. فرد مدافع این حکم نیز با اینکه حمایت مسلمان مثلاً اهل مطالعه در حوزه علوم انسانی و فقه دیگری را بدست آورده بود لکن در نهایت مجبور به سکوت در مقابل استدلال های من شد. اسلامی که اینان از آن دفاع میکنند به کرات دیدم عقیم است، در گروه های منصف که مدیریت دست خودشان نیست هیچ راهی در بحث با منتقدین اسلام ندارند که بتوانند دیدگاه خود را موجه تر نشان دهند یا روی به هتاکی می آورند یا بحث نمیکنند و ترجیح میدهند در گروه هایی جدل کنند که سریع بتوانند منتقد اسلام را اخطار داده و سکوت بزنند. این من جمله نشانه های یک فاجعه برای حکومت دینی است که مدافعینش توانایی دفاع از آرمان هایش را ندارند! حتی از باورهای دینی خود نیز نمیتوانند دفاع کنند.

نمود این مقوله در دنیای واقعی هم به چشم میخورد، اخیراً مشابه فتوای اکثریت فقها در عراق خواسته اند سن قانونی برای ازدواج را کاهش دهند لکن در کمال تعجب بخشی از مردم مسلمان این کشور روی به مخالفت با این اصلاح آورده اند (یورو نیوز: زنان عراقی در خط مقدم نبرد علیه قانونی شدن کودک همسری)!. مورد مشابه دیگر بحث تماس تصویری هست و در اینباره شما را به خواندن یکی از یادداشت های دکتر جعفر نکونام در کانال تلگرامی خویش میکنم:

تحریم یک دهه تماس تصویری از سوی مراجع عظام

جعفر نکونام 6 شهریور 1403

احساس خطر جمعی از طلاب حوزه‌های علمیه نسبت به تماس تصویری

جمعی از طلاب حوزه‌های علمیه در سال 1391 تبعات خطرناک راه‌اندازی  "رایتل” را از این قرار برشمردند:

1- توجه به اهمیت حریم بین زن و مرد نامحرم در اسلام، با آمدن این اپراتور تمام مرزها، حریم و درونی ها مفهوم خود را از دست می‌دهند و امکان تهدید نوامیس مسلمین به وجود می‌آید.

2- این اپراتور، زمینۀ دسترسی به گناه را برای فاسدان هموار می‌نماید. علاوه بر این، وسیلۀ وسوسه‌انگیزی برای به فساد کشیده شدن دختران و پسران می‌باشد.

3- با توجه به امکان استفاده آسان از این وسیله برای ارتکاب گناه، نگرانی‌ها و استرس‌های پدران و مادران صد چندان می‌شود. همچنین این اپرتور باعث تشدید سوء ظن همسران به یکدیگر شده و در نتیجه منجر به سست شدن بنیان خانواده‌ها می‌گردد.

4- از آنجا که برقراری تماس تصویری علاوه بر فرد مکالمه کننده، امکان رویت محیط و افراد دیگری که در اطراف فرد مکالمه کننده هستند وجود دارد جامعه زنان خصوصا زنان متدین احساس آرامش و امنیت نداشته و در هرجا که استفاده کننده از این اپراتور حضور داشته باشد باید با پوشش کامل باشند.

به همین منظور به سراغ جمعی از مراجع معظم تقلید حوزه‌های علمیه رفته و نظر آنان را جویا شده‌اند.

چند تن از مراجع  عظام تقلید در سال 1391در پاسخ به استفتائی در زمینۀ راه‌اندازی رایتل نظر خود را به این شرح اعلام کردند.

آیت الله العظمی مکارم شیرازی

بسمه تعالی

از آنجا که تعیین مفاسد این کار از فوائد آن بیشتر است و منشاء مفاسد جدیدی در جامعه ما که متاسفانه درگیر  مفاسد مختلفی است خواهد شد و با توجه به اینکه ضرورتی برای اصل این کار نیست؛ بنابراین شرکت‌های خصوصی و دولتی باید از آن خودداری کنند.
همیشه موفق باشید. 91/5/22        

آیت الله العظمی سبحانی

بسمه تعالی

قرار گرفتن چنین گوشی های موبایل در دست جوانان اعم از دختر و پسر مفاسد زیادی دارد. باید از خرید و فروش آن جلوگیری شود و نباید دولت چنین امکاناتی در اختیار مردم قراردهد. فواید جزئی در مقابل این مضرات بسیار کوچک است. والله العالم 30 ذی الحجه1433

آیت الله العظمی نوری همدانی

سلام علیکم

با توجه به اینکه مفاسد این کار زیاد است و امکان از هم گسستن اساس خانواده ها نیز هست؛ به‌علاوه اینکه عفت عمومی را مورد تهدید قرار می‌دهد؛ بنابراین اقدام به آن جایز نیست. 91/9/8

آیت الله العظمی علوی گرگانی

بسمه تعالی

نظر به اینکه نسل سوم اپراتورهای تلفن‌های همراه با آموزه‌های دینی در تضاد است و می‌تواند عفت عمومی جامعه و نظم حاکم بر آن را خدشه‌دار و خانواده‌ها به ورطۀ نابودی اخلاقی و بنیانی بکشد و [لذا] نصب و راه‌اندازی این اپراتور چه از طرف دولت و چه از جانب بخش خصوصی به‌صلاح نیست و هرگونه اقدامی در این مسیر خلاف شرع است. البته لازم به ذکر است که ما درصدد تخطئۀ اصل فناوری نیستیم؛ بلکه از آن جهت که این صنعت زیان و ضررهای فراوانی می‌تواند برای جامعۀ اسلامی چه از جهت امنیت اخلاقی و چه از جهت سیاسی و دینی داشته باشد و تهدیدکنندۀ بنیان خانواده است، راه اندازی این اپراتور را جایز نمی‌دانم.

حلال شدن تماس تصویری یک دهه بعد

یک دهه بعد امکان تماس تصویری توسط سیم کارت‌های تلفن همراه فعال شد؛  اما دو سؤال اساسی دربارۀ آنچه که ده سال قبل رخ داد، مطرح است:

سؤال اول: دلیل این تناقض، یعنی مخالفت‌های پر سر و صدای 10 سال قبل و سکوت بعد چیست؟ چه چیزی عوض شده که مخالفان آن روز دیگر از امکان برقراری تماس تصویری احساس خطر نمی‌کنند؟

شکی نیست که بدون توضیح شفاف دربارۀ این رویکرد متفاوت نسبت به پدیده واحد، جامعه احساس می‌کند که احساسات دینی و اخلاقی او در برهه‌ای از زمان به بازی گرفته شده است. آیا با چنین احساسی مردم همان نگاه و رابطۀ عاطفی قبلی را با رهنمود‌های دینی خواهند داشت؟

سؤال دوم: ممنوع کردن خدمات تماس تصویری رایتل با توسل به استدلال‌های دینی حداقل دو دسته حق الناس تضییع کرد:

یکی حق‌ عموم مردمی که می‌توانستند 10 سال قبل از یک خدمت ارتباطی برخوردار شوند و تمام این 10 سال از آن محروم بودند.

دیگری هم حق کارگرانی است که سهامداران اصلی رایتل محسوب می‌شدند. چرا که رایتل یک مجموعه وابسته به تأمین اجتماعی است که سود آن در نهایت به جیب کارگران کشور می‌رود. 10 سال قبل این مجموعه تمام برنامه‌ریزی خود را بر پایه ارائه خدمات جدید تماس تصویری انجام داده بود تا سودی بیشتر را نصیب شود و آن ممنوعیت‌ها تمام این برنامه‌ریزی‌ها و منافع ناظر به آن را از بین برد.

مورد بعدی هم موکب مسلمانان لبنانی در محرم است که زنان فاقد حجاب سر و گردن را در آن مشاهده میکنیم (www.tabnak.ir/fa/news/1248649) و هیچ حزب و جریان سیاسی در لبنان متعرض این چنین مقوله ای نمیشود لکن در کشور ما بخاطر حضور چند دختر بدون حجاب سر و گردن در مراسم روضه ای در استان البرز برخی جنجال به پا کردند [در ابتدا بحث هدفمند بودن این کار مشخص نبود لکن عده ای معلوم الحال بشدت به این مقوله تاختند که نشان میدهد برایشان عمدی یا سهوی بودن اهمیتی نداشته است]. ازین دست موارد زیاد میتوانید مشاهده کنید که دیگر جایگاه سنت گرایان و محافظه کاران دینی در جامعه امروز جهان اسلام مشابه قبل نیست و روز به روز متزلزل تر میشود و بدتر از آن در بحث ها و گفت و گوها حتی نمیتوانند از آراء خود دفاع کنند! یعنی قدرت جدلی را نیز بهمراه اثر گذاری قوه قهریه شان [نگاهی به وضعیت حجاب در کشور بیاندازید] از دست داده اند.