نو اندیشی دینی و جایگاه مسلمانان دغدغه مند

بسم الله الرحمن الرحیم

 

آقای دکتر گیلوایی از کتاب خودشان سه مدل فکری و نگاه کلی به مقوله عقل و دین را مطرح و سپس به نقد اجمالی هریک و بیان دیدگاه موجه از منظر خودشان میپردازد:

گزارشی از نشست بررسی کتاب «نظریه ای در باب دین و شادی؛ دین تاریخی و مهار دوگانه شادی» حسن محدثی گیلوایی نویسنده و پژوهشگر دین در توضیح گرایش بازسازی گرایی دینی میگوید:

بازسازی گرایی دینی برابر است با پذیرش تجدید نظر در تفکّر سنّتی و شکستن قالب های قدیمی دین و ارایه طرحی نو در چارچوب های جدید به طوری که محتوای دین محفوظ بماند.

وی سه مدل را برای گرایشهای دینی در ایران امروزی مطرح میکند:

یادداشت کوتاه: فلسفه اخلاق در جهان بینی غیر دینی

بسم الله الرحمن الرحیم

 

ویرایش شده در فروردین ماه 1403

اصل بقا و بقای بهتر (کیفیت بقا) انگیزه عمل به اخلاقیات و تولید آنها در تفکرات مبتنی بر ادیان غیر الهی و یا لائیک (بی دین) هست. تفاوت اخلاقیات دینی و غیر دینی در اینجاست که در دین چهارچوب/چارچوب اخلاقیات توسط اصل بقا تولید نمیشود و خالق تعیین کننده هست نتیجتاً مطلق اند (میتوان آنها را همان احکام اولیه در نظر گرفت) اما در داخل چهارچوب انسان آزاد است بنابر عقل و منطق و اصل بقا و... اخلاقیات را تعیین بکند، لکن در جهان بینی غیر دینی بقا و بقای بهتر تولید کننده اخلاقیات هستند و بطور کل نسبی بنظر میرسند. اما در فلسفه اخلاق دینی هم یکی از وجوه مهم عمل به اخلاقیات همان بقا و بقای بهتر خواهد بود، مگر نه اینکه بهشت و جهنم هم هردو بقای انسان را تحت الشعاع قرار میدهند؟! یا اساسا اینکه خداوند به کرات در قرآن از عناوین «سریع العقاب» یا «یوم الحساب» یا... استفاده کرده جز این نیست که خواسته انگیزه بقای بهتر در بهشت، در مقابل بقایی به بدترین شکل ممکن در جهنم را بواسطه اعمال آدمی به او بدهد و بقای انسان را برای موجه بودن عمل به انجام اعمال دینی مطرح کند؟!؛ نیز اضافه کنید آیات متعدد کلام الله کریم که از انسان هایی که خدا ترس هستند به کرات یاد کرده است، ترس از خداوند دلیلی جز این دارد که بقا و بطور کل هستی انسان در گرو خواست و اراده ذات أقدس الهیست؟.

اسلام تحقیقی در مقابل سنت پرستی تقلیدی

بسم الله الرحمن الرحیم

 

زمانی فردی به بنده حقیر گفت که من مشابه اقیانوسی با عمق یک انگشت دست هستم و دلیلش هم این بود که علیرغم اطلاعات زیادی که در حوزه های مختلف اعم از زیست شناسی و فیزیک و فلسفه ذهن و... دارم (البته از حوزه مطالعاتی آیین زرتشت و تاریخ ایران باستان و اسلام من بی خبر بود) اما در هیچ یک بصورت عمیق وارد نشدم [مثلاً در حد یک فیلسوف یا نزدیک به یک دانشجوی مثلاً دکترای فیزیک یا...]. من در پاسخ متذکر شدم چیزی که من هستم کاملاً عادیست و هر انسانی باید به این سطح از معلومات دست پیدا بکند، اما اینکه در کدام حوزه بصورت تخصصی و عمیق وارد شود بر عهده خودش است. گرچه در حوزه ایران باستان کاملاً عمیق وارد شدم و شش سال است کار میکنم. دلیلش هم مشخص است، تمامی این حوزه ها به مقوله علم و دین برمیگردند.

علامه حسن زاده آملی سخن درخور توجهی اینجا دارند و میگویند:

بدون تعصّب مذهبی، حاشا و کلّا، بنده خودم در یکی از نوشته‌هایم عنوان کرده‌ام و گفته‌ام که من از دین درآمدم و دوباره دین را قبول کردم. خواه مردم بپذیرند، خواه نپذیرند. بنده، بله بنده، حسن زاده آملی از دین بدر آمدم و دوباره دین را پذیرفتم. بنده دین آبایی ندارم، دین تقلیدی و طایفه‌ای ندارم، من اثنی عشریه به تحقیق شدم، نه به تقلید (منبع: بنگرید به اینجا).

یادداشتی بر برده داری (3)

بسم الله الرحمن الرحیم

 

پیشتر طی دو یادداشت نشان داده بودم اساساً هیچ ایرادی به مقوله برده داری در تاریخ دین مبین اسلام وارد نیست. در این یادداشت کوتاه میخواهم به وجهی از احکام برده و مالک بپردازم که بنظرم تا حدی مغفول مانده است. 

حجاب اجباری در دوران قاجار

بسم الله الرحمن الرحیم

 

وبسایت فرادید تصویری را منتشر کرد مربوط به عکس دسته جمعی گروهی از دانش‌آموزان مدرسۀ ژاندارک در دوران قاجار (این مدرسه را فرانسوی‌ها برای تحصیل دختران ارمنی در ایران تاسیس کرده بودند) بنگرید:

مشکل وجود شر،استدلالی بر علیه خدا باوران بی دین یا خدا پرستان دیندار؟!

بسم الله الرحمن الرحیم

 

مقدمه

مشکل وجود شر یکی از قدیمی‌ترین دلایلی است که برای اثبات عدم باور یقینی به وجود خداوند اقامه شده است. این مقوله که البته برخی ملحدین تلاش دارند به غلط آنرا برهان شر بخوانند (بدلیل آنکه قابل رد هست نمیتواند برهان نامگذاری شود) و برخی هم آنرا مشکل شر/Problem of Evil بیان کردند نشان میدهد که میان دو قضیه‌ی وجود واجب الوجودی با صفات ادیان و وجود شر در این دنیا تناقض وجود دارد و بنابر اصل عدم اجتماع نقیضین تنها یکی از این دو قضیه می‌توانند درست باشد و از آنجا که در وجود شر شکی نیست، صدق قضیه‌ی دوم مستلزم نادرست بودن قضیه نخست است و بنابراین واجب الوجودی با صفات خدای ادیان نمی‌تواند وجود داشته باشد.

پژوهشی پیرامون جهاد ابتدایی در فقه امامیه و مصداق کافر حربی

بسم الله الرحمن الرحیم

 

مواردی همچون «بغی» «جهاد ابتدایی» «دار الحرب» من جمله مقوله هایی هست که در جامعه امروز ما کمتر شنیده میشود لکن جزء اعتقادات فقهای مشهور امروز و دیروز امامیه و اهل تسنن بوده است. من پیشتر در مقوله اعتبار شهادت زنان نشان دادم که چگونه فتاوای خیلی از فقها در طول تاریخ میتواند اشتباه باشد (بنگرید به اینجا) و حال به یکی دیگر ازین موارد مشابه میخواهم بپردازم. متن اول حاصل تحقیق خودم بر اساس شبهاتیست که در فضای مجازی در اینباره مطرح شده و متن دوم برگرفته از یادداشت یکی از دوستان پژوهشگر در حوزه فقه در یکی از گروه های تلگرامی است.

رسالت دین، از سنت نبی (ص) تا انحراف فقیه

بسم الله الرحمن الرحیم

 

نویسنده: سید الیاس امین

در کلام الله میخوانیم:

 

وَ مَا أَسْأَلُکُمْ عَلَیْهِ مِنْ أَجْرٍ إِنْ أَجْرِیَ إِلَّا عَلَى رَبِّ الْعَالَمِینَ ﴿۱۰۹﴾

و من از شما بر ابلاغ رسالتم هیچ پاداشی نمی خواهم، پاداش من فقط بر عهده پروردگار جهانیان است. سوره الشعراء

و مشاهده میکنیم که امروزه روحانیت هم کار خود را ادامه همان رسالت پیامبر بیان میکند (بنگرید به اینجا و اینجا و اینجا و اینجا) لکن در عمل مشاهده میشود بودجه های عریض و طویلی چه از بیت المال و چه از محل خمس و زکاتی که می بایست خرج فقرا شود فقط بدین خاطر که طلبه ای در راه رسالت پیامبر تلاش میکند به او اختصاص داده میشود!. رسالتی که بنابر امر پروردگار بدون مزد بوده و پیامبر (ص) حتی یک سند هم نیست از خمس و زکات صرف امور شخصی خودشان کرده باشند شده است محل کسب درآمد عده کثیری از دنباله روهای رسالت ایشان!.

اعتبار شهادت زنان، متن دین یا فتوای اکثریت فقها؟!

بسم الله الرحمن الرحیم

 

در مقوله اعتبار شهادت زنان در دین مبین اسلام ما دو مبحث کلی داریم:

- دعاوی حقوقی

- دعاوی کیفری

حقوقی یعنی مثلاً من و شما معامله ای رو باهم میخوایم بکنیم افرادی رو بعنوان شاهد میگیریم یا دعاوی منحصراً مالی یا ارث و طلاق و... . 

کیفری بعنوان مثال یعنی اون جرائمی که در اسلام حد دارند، مثل زنا، لواط، مساحقه یا حد ندارند اما طی آن قتل و سرقت و ضرب و شتم و... بوقوع می پیوندد. 

در این یادداشت من در چهار جنبه قرآنی، روایی و خلاصه نظر فقها و قوانین جمهوری اسلامی این مقوله را بررسی کرده و استنباط میکنم که فتاوای اکثریت فقها کاملاً اشتباه هست. در اینجا منظور از اکثریت فقها فقیهانی هست که شهادت زن را در برخی امور نپذیرفته و در برخی دیگر غیر از آنچکه قرآن در سوره بقره صرفاً در بخشی از مسائل حقوقی عنوان کرده شهادت زن را به اندازه نصف مرد قلمداد کرده یا شهادت زن را منضم به قسم یا شهادت مرد کردند و... (قوانین کیفری و مدنی جمهوری اسلامی هم بیشتر بر مبنای همین قول به رشته تحریر درآمده اند).

یادداشتی بر برده داری (2)

بسم الله الرحمن الرحیم

 

ما ز قرآن مغز را برداشتیم

پوست آن را بهر خران بگذاشتیم

 

در این یادداشت میخواهم چند خطی راجع به مقوله تجاوز جنسی سخن بگویم. خلاصه موضوع این است که بعضاً ملحدین ایراد میگیرند که اسلام تجاوز جنسی به زنی که اسیر شده است را روا داشته و میخواهند نتیجه بگیرند که این دین فرمانی خلاف اخلاق داده است پس الهی نیست!. من ابتدا نتیجه گیری را بطور کل رد میکنم و سپس روی به بررسی موضوع خواهم آورد. منظور از تجاوز جنسی در اینجا مقوله «برقراری اجباری رابطه جنسی بدون رضایت یکی از طرفین» است که دلیل اطلاق عنوان تجاوز نیز همین مقوله عدم رضایت و اجبار میباشد؛ اما از چند جهت میتوان خدشه های جدی به این ادعا وارد ساخت:

آگنوستیسیزم و معضلی بنام موجه سازی

بسم الله الرحمن الرحیم

 

توجه: در این متن از عناوین تئیسم/تئیست و آگنوستیسیزم/آگنوستیک و آتئیسم/آتئیست به کرات استفاده شده و فرق آنها در این است که تئیست و آگنوستیک و آتئیست به فردی میگویند که دارای عقاید تئیسم و آگنوستیسیزم و آتئیسم هست.

یکی از موارد مهمی که در بحث پیرامون اثبات گزاره های مختلف بیان میشود بحث «موجه بودن» و «مطلوب بودن» است. این دو را با دو مثال توضیح میدهم:

الف) موجه بودن یعنی بین اعداد 4 و 5 برای حاصل عبارت 2+2، عدد 4 هست که موجه میباشد.

ب) مطلوب بودن یعنی درست است که بین دو خودرویی که ما میخواهیم بخریم هیچ تفاوتی بین موتور و گیربکس و... نیست و هیچ برتری نسبت به یکدیگر ندارند و فقط رنگشان کمی متفاوت تر است، اما برای من خریدار رنگ خودروی A مطلوب تر است، بنابراین آنرا انتخاب میکنم. بعبارتی مطلوب بودن برای وقتی هست که یا نمیتوان بین دو گزاره هیچ یک را بر دیگری از نظر منطقی برتری و موجه تر نشان داد و یا برای ما تشخیص و این امر ممکن نیست. در اینجا مطلوب بودن هریک در عمل و جوابدهی بهتر میتواند بکار آید که حداقل تا زمانی که هیچ یک نتوانسته خود را موجه کند به گزاره مطلوب تر عمل شود.

یادداشت کوتاه: عدم جواز عقد دائم با دختر صغیره (نابالغ) در اسلام

بسم الله الرحمن الرحیم

 

یکی از موارد اختلافی میان فقهای شیعه مسئله ازدواج با دختر نابالغ (صغیره) هست. پیش از مطالعه این پست ضروریست دو پست قبلی این وبلاگ که یکی در رابطه با فتوای آیت الله خمینی (ره) پیرامون استمتاعات جنسی از دختر صغیره و دیگری سن ازدواج بانو عایشه با نبی مکرم اسلام (صلوات الله علیه) هست را بصورت سطحی هم که شده اگر آشنایی لازم را ندارید مطالعه بکنید (بنگرید به اینجا و اینجا). در این پست میخواهم با استناد به ادله نقلی و عقلی بطور کامل فتوای آیت الله خمینی و دیگر فتاوای مشابه ایشان را باطل و فتوای آیت الله مکارم و آیت الله جناتی بعنوان دو تن از مراجع تقلید حال حاضر را صحیح و مؤافق سنت معصوم و عقل و منطق نشان بدهم که ازدواج دائم بهیچ روی با دختر صغیره (نا بالغ) صحیح نبوده و حرام هست و در نتیجه هرگونه لذت جنسی اعم از دخول یا لمس یا... هم حرام بوده و ازدواج موقت با دختر صغیره هم فقط به قصد محرمیت در مواقعی خاص آنهم در مدت زمان کوتاهی و با در نظر گرفتن مصلحت داشتن و عدم وجود ضرر برای آن دختر حلال است:

وارون کردن زندگی زنانه

بسم الله الرحمن الرحیم

 

حدوداً چند دهه هست در ایران نمونه یک زن الگو شده است زن استاد دانشگاه، اولین زن خلبان در ایران، اولین زن ریاضیدان ایرانی، اولین زن... و حالا اخیراً هم اولین زن ایرانی تبار با نام یاسمین مقبلی!. خب حالا کار ندارم که اصلاً این فرد یک نیروی نظامی با سابقه کار در افغانستان بوده و مشخصاً در ریختن خون خیلی ها دخیل است و اساساً نظامی آمریکایی یک بی وجود بی شرف بیشتر نیست ولو هم مسلمان و هم ایرانی باشد چون تحت یوغ افرادیست که منفعت جامعه خودشان را ولو به بمباران اتمی و یا کشتار دسته جمعی تروریست و غیر تروریست ارجحیت میدانند. اما سخنم در این پست در رابطه با فلسفه اخلاق یک نظامی آمریکایی نیست، در رابطه با الگویی هست که از زمان موج اول فمینیسم کم کم برای زن غربی و از پهلوی دوم برای زن ایرانی ترسیم شد. الگویی که در حقیقت یک الگوی مردانه اما با تم زنانه بود و مشخص نیست چرا علیرغم اینکه غرب به پوچی این الگو تا حدی رسیده لکن در ایران میل به فتح قله آن هست!!.