بسم الله الرحمن الرحیم
در این پست میخواهیم به سند باستان شناسی اشاره کنیم که پروفسور جونز و پروفسور پیر بریان هردو در بررسی خود پیرامون حرمسرای شاهان هخامنشی بدان اشاره کرده بودند و آن یک رویدادنامه بابلی مربوط به اردشیر سوم [یازدهمین شاه هخامنشی فرزند اردشیر دوم] است. پروفسور آلبرت کریک گریسون این سند باستان شناسی را شرح و ترجمه آنرا نیز در کتاب خود درج کرده است:
بسم الله الرحمن الرحیم
پروفسور علیرضا شاهپور شهبازی در مقاله ای منتشر شده در دانشنامه ایرانیکا بطور خلاصه به مقوله خدمتکاران جنسی در ایران باستان پرداخته [خلاصه چون توضیحات کوتاه و ارجاعات متنش زیاد است و طبیعتاً اگر میخواست مفصل بپردازد باید چندین صفحه مینوشت و متن اصلی منابع را با دقت بررسی میکرد] و با تأیید وجود خدمتکاران جنسی و حرمسرا در زمان هخامنشیان و اشکانیان و ساسانیان اما آنرا به عاریت گرفته توسط ایرانیان باستان از خاور نزدیک خوانده و اشاره کرده در میان ایرانیان قدیم [منظور قبل از هخامنشیان و مادهاست] این چنین مقوله هایی نبوده و نتیجه گرفته پس ایرانیان آنها را از آشوریان و... اخذ کرده اند. این لینک مقاله پروفسور شهبازی:
iranicaonline.org/articles/harem-i
مقاله وی از جهاتی همراستا با اسناد است و از جهاتی نظر شخصی و مخالف اسناد. بطور کل اما مقاله ایشان موافق نظر پروفسور جونز و بریان و مقاله اصلی من است [وجود و استفاده برده وار زیاد ازین خدمتکاران جنسی در زمان هخامنشیان و نیز محروم بودنشان از آزادی های اجتماعی]. در اینجا نکته برداری را از کل مقاله کرده و به سمع شما میرسانم [نکات مقاله شهبازی را بصورت بولد شده و شماره دار نوشته و نقد خود را ذیلش بیان کردم و صرفاً در داخل چند مورد از متون مربوط به نکات دکتر شهبازی نیاز دیدم نکاتی را بصورت ایتالیک درج کنم]:
بسم الله الرحمن الرحیم
در این پست میخواهم دیدگاه پروفسور پیر بریان در رابطه با خدمتکاران جنسی در ایران باستان را بررسی بکنم. بطور کلی دیدگاه این دانشمند حوزه تاریخ ایران باستان مؤافق با چیزیست که در مقاله اصلی و پیوست یکم نشان دادم (همانطور که در مقاله اصلی دیدگاه پروفسور جونز را نیز بیان کردم و ایشان نیز بطور کل دیدگاهش مؤافق بود) و شاید نهایتاً عنوان شود در برخی جزئیات اختلاف وجود دارد. دیدگاه بریان را از صفحه 588 الی 606 در ترجمه فارسی آقای مهدی سمسار و از صفحه 277 الی 286 ترجمه انگلیسی آقای پیتر دنیلز مشاهده میشود. گرچه عموماً رویکرد باید بر بهره گیری از متن اصلی و یا نهایتاً ترجمه انگلیسی باشد که دقیق تر هستند لکن به جهت حجم مطالب در اینجا چاره ای جز بهره بردن از ترجمه فارسی بعنوان محور این پست نیست ولی در برخی مواقع هم که بد سلیقگی در ترجمه فارسی موج میزد آنرا متذکر شدیم. توجه داشته باشید که در اینجا بنا نیست خط به خط سخنان پروفسور بریان را توضیح بدهم بلکه تصویر صفحات کتاب را قرار دادم تا خواننده بخواند و به دیدگاه پروفسور و نیز اسناد مختلف و استدلال های متعدد واقف شود لکن برخی نکات را هم ذیل هر صفحه متذکر شدم:
بسم الله الرحمن الرحیم
پیشتر در اینجا به مقوله خدمتکاران جنسی در ایران باستان پرداخته و بر اساس اسناد یونانی و بابلی و عبری آنرا به ثبوت رساندیم و در این پست صرفاً میخواهیم گواهی تنی چند از نویسندگان عهد باستان را بعنوان تکلمه در مقوله وجود این خدمتکاران بیان نماییم. بود یا نبود اسناد این پست البته تفاوتی در اعتبار پستی که بعنوان تکلمه اش در نظر گرفته شده نمیکند چه آنکه آن در پست اصلی به لطف خداوند و مدد صاحب الزمان (عج) در بالاترین درجه اعتبار در علم تاریخ اسناد را گردآوری و شرح داده ایم و اینجا صرفاً جهت گردآوری هرچه بیشتر اسناد قلم فرسایی میکنیم.
بسم الله الرحمن الرحیم
یکی از مواردی که در مقوله اجرای حکم ارتداد توسط زرتشتیان مطرح میشود این است که با در نظر گرفتن اینکه نظر زرتشتیان حتی پس از فتح ایران عموماً دال بر اعدام فرد مرتد بوده است (بنگرید به اینجا) مگر میشود پس از فتح ایران که حاکمیت بدست اعراب مسلمان افتاد زرتشتیان هنوز هم توانایی اینرا داشته باشند که فرد زرتشتی مرتد مسلمان یا مسیحی شده را اعدام نمایند؟!. در پاسخ لازم است دو نکته را از آن دوران متذکر شوم:
بسم الله الرحمن الرحیم
در این پست میخواهیم ماجرای روز زن در آیین زرتشت را که دستاویز خیلی از افراد در این چند سال در فضای مجازی شده بررسی بکنیم. خبرگزاری ایسنا طی چند پست نشان داده علاقه وافری به نشان دادن این روز بعنوان یک مقوله باستانی دارد؛ جایی از وجود این رسم در شهرستان قوچان در استان خراسان رضوی میگوید و نیز نقل قولی از دکتر جلال خالقی مطلق در اینباره بیان میکند (اینجا) جایی با خانم رؤیا اقبالی درخشان [نویسنده و مترجم] در این رابطه مصاحبه میکند (اینجا) و یا جایی هم به نقل از کتاب محمد جعفر یاحقی با عنوان «فرهنگ اساطیر؛ فرهنگ معاصر» ازین جشن سخن میگوید (اینجا) اما تمام اینها نقل قولهایی بی ارزش ان چه آنکه یا افرادی که ازشان نقل قول شده پژوهشگر و محقق دارای تخصص در زمینه آیین زرتشت و ایران باستان نیستند و یا منبعی مرتبط با تاریخ ایران باستان یا آیین زرتشت معرفی نشده است. قویترین پست این خبرگزاری همانی هست که در اسفند 1401 منتشر کرد (اینجا) و در آن از هاشم رضی نقل قول کرده است که هاشم رضی هم در نقل قول خود از دو منبع آثار الباقیه ابوریحان بیرونی و تاریخ گردیزی سخن گفته است. حال که تقریر رایج ازین روز را در فضای مجازی دیدید لازم است که بطور کامل این مقوله را بررسی کنیم:
بسم الله الرحمن الرحیم
در این پست میخواهیم جایگاه وحی در آیین زرتشت را بر اساس نقل قولهایی از بزرگان معاصر این آیین بررسی نماییم و اوج بی اعتباری مفاهیم در این آیین را در نظر برخی باورمندان به آن نشان بدهیم. در پایان به تلاش فردی همچون موبد کوروش نیکنام در پایه گذاری نحله عقیدتی جدیدی در آیین زرتشت میرسیم که کاملاً در تضاد با زرتشتیان سنتی است و گویا موبد نیکنام بعنوان پرچمدار این استحاله عقیدتی سعی در بنیان گذاری مکتب نوینی که فقط اسم زرتشتیت را یدک میکشد دارد.
بسم الله الرحمن الرحیم
در زمان ساسانیان زرتشتیان دو خط داشتند یکی خط اوستایی که صرفاً برای کتابت اوستا توسط زرتشتیان ابداع شده بود و هیچ کارایی دیگری نداشته و نیز عموم مردم میتوانسته آنرا فرا بگیرند و دومی خط پهلوی که اسناد و... دینی یا غیر دینی [بطور کل مکاتبات آن زمان] با آن نوشته میشد و بنا به در نود و نهم متن زرتشتی صد در نثر این خط را عامه مردم بهیچ عنوان نمیتوانسته فرا بگیرند و خب فراگیری همین خط موجب سواد آموزی میشده و دلیل عدم سواد داشتن طبقه غیر اشراف و غیر روحانی در زمان ساسانیان انحصاری بودن فراگیری این خط بوده است. اما چه شد که پس از فتح ایران توسط اعراب مسلمان این خط جای خود را به خط عربی نسخ داد و خط فارسی از این خط عربی پدید آمد و نه از خط پهلوی؟ برای این منظور بهتر است سخن دو ادیب مشهور یعنی ادوارد براون و میرزا جلال الدین همائی اصفهانی و نیز زبان شناسی بنام ورا سرجیونا راستورگوا (Vera Sergeevna Rastorgueva) را نقل کنیم:
بسم الله الرحمن الرحیم
هاید ماری کخ در کتاب خود یعنی از زبان داریوش میگوید:
حقوق زن و مرد برای کار یکسان، برابر بود. زنان میتوانستند ساعات کاری کمتر یا به عبارت دیگر (کارنیمه وقت) بردارند. محیط کار زن و مرد یکی بود و امکانات کارآموزی و ارتقای شغلی برای هردو یکسان فراهم میشد.در میان اسناد موجود تعداد مدیران و سرپرستان زن کم نیست. هاید ماری کخ (1377) از زبان داریوش ، ترجمه پرویز رجبی ،چاپ سوم، انتشارات کارنگ ص69.
اما این سخن ایشان ابداً صحیح نیست و بنابر الواح تخت جمشید در کارهای تخصصی زن و مرد حقوق یکسانی میگرفته اند اما در کارهای غیر تخصصی خیر و پروفسور ماریا بروسیوس که در کتاب خودش الواح را بررسی کرده به این نکته مهم اشاره میکند و میگوید:
بسم الله الرحمن الرحیم
همسران کوروش
بخش اول، پیش درآمد (شاه، خدمتکاران جنسی و همسران رسمی اش)
موضوع این پست پیرامون همسران رسمی کوروش است و در رابطه با خدمتکاران و کنیزانی که به منظور خدمات دهی جنسی بکار گرفته میشدند سخن از تعداد آنها زدن ممکن نیست چه آنکه اینها در سند باستان شناسی یا... تعداد یا جیره ای که میگرفتند یا... هیچ گاه ثبت نمیشده و بروز و ظهور نداشته اند هم به این دلیل که یک امر رایج و متداولی بین اشراف و شاهان هخامنشی بوده (مقوله خاصی نبوده در کتیبه بخواهند بدان بپردازند) و این زنان هم از نظر اجتماعی در خور توجه نبوده و دون همسران رسمی قرار میگرفتند نتیجتاً دلیلی ندارد در اسناد باستانی سخن از عنوان و تعداد ایشان باشد همانگونه که فی المثل سخن از تعداد و غذای برده ها در این الواح نیست.
بسم الله الرحمن الرحیم
یکی از مواردی که همواره باید در نقل تاریخ مورد توجه واقع شود پرداختن دقیق به موضوعی است که مورد بحث بوده یا بدان اشاره میشود. در کتاب «زنان در ایران باستان» از ماریا بروسیوس گویا این امر در موردی رعایت نشده است. بروسیوس میگوید:
بسم الله الرحمن الرحیم
جدای از اختلافات شدیدی که در تاریخ تولد زرتشت است [چند هزار سال اختلاف] این پرسش پیش می آید که خب فارغ از اختلاف سنگینی که بین روایات است نتیجه پژوهش دانشمندان و پژوهشگران پیرامون بازه زمانی حیات زرتشت چه بوده است؟ در اینجا ما سه نقل قول را عنوان و نتیجه ای که به ما میدهند را نیز بیان خواهیم کرد:
بسم الله الرحمن الرحیم
در زمان هخامنشیان دو ساتراپ زن داشتیم که البته یکی شان ساتراپ فرعی بوده است. من در کتاب «هخامنشیان» آملی کورت ترجمه مرتضی ثاقب فر صفحات 108 الی 115 که درباره ساتراپ هاست یا کتاب زنان هخامنشی ماریا بروسیوس مطلبی در رابطه با اینکه زنی ساتراپ باشد ندیدم. باز برای اطمینان دو مقاله مرتبط در اینباره را بررسی کردم، یکی «نقش و جایگاه ساتراپی ها در شاهنشاهی هخامنشی» و دیگری «زنان پشت پرده و زنان پیش رو؛ عوامل اِعمال قدرت سیاسی توسط زنان هخامنشی» و در هیچ یک هیچ اثری از ساتراپ زن در زمان هخامنشیان ندیدم که در نوع خود عجیب است.
